نگاهی به نحوه اعمال سهمیه ایثارگران در آزمون وکالت ۱۳۹۷
✍ مونا زنده‌دل
با آغاز روند اعلام ظرفیت کانون‌های وکلای دادگستری برای آزمون وکالت سال ۱۳۹۷، اعلام این ظرفیت‌ها به‌صورت تفکیک‌شده برای دو سهمیه آزاد و ایثارگر، ابهاماتی را برای داوطلبان آزمون امسال ایجاد کرده است.
هرچند که همواره در آگهی ثبت‌نام آزمون وکالت ذکر می‌شد که بخشی از ظرفیت اعلامی هر کانون به داوطلبان ایثارگر اختصاص دارد، این نخستین‌بار است که تعداد هر کدام از این دو سهمیه مشخصاً اعلام می‌شود.
شرایط پذیرش ایثارگران در آزمون وکالت ۱۳۹۷ چه تغییری کرده است؟
پاسخ ساده و کوتاه به این سؤال این است: «هیچ تغییری!»
اما چرا امسال اعلام ظرفیت‌ها به شکل تفکیک‌شده صورت می‌گیرد؟ پاسخ به این سؤال را باید در حاشیه‌های آزمون وکالت سال گذشته (۹۶) جست.
تا سال ۱۳۹۵ طبق ماده ۵۹ قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران، کانون‌های وکلای دادگستری مکلف بودند ۲۵% ظرفیت پذیرش خود را به خانواده شاهد شامل خانواده‌های معظمی که در راه اعتلای اهداف عالیه انقلاب اسلامی و مبارزه با دشمنان انقلاب یکی از اعضای خانواده‌شان (پدر، مادر، همسر، فرزند) شهید یا مفقودالأثر یا اسیر شده باشد، جانبازان بیست و پنج درصد (۲۵%) و بالاتر و آزادگان با شش‌ماه سابقه اسارت و رزمندگان با شش‌ماه سابقه حضور در جبهه و در صورت واجد شرایط بودن اختصاص بدهند.
با توجه به این ماده، به‌طور مثال، کانونی که ۹۰ نفر اعلام ظرفیت می‌کرد، می‌‌بایست حداقل ۲۲ نفر از این ۹۰ نفر را از میان داوطلبان ایثارگر جذب می‌نمود. اما معمولاً عده اندکی از مشمولان این ماده موفق به کسب حد نصاب علمی لازم برای قبولی در آزمون وکالت می‌شدند. به عنوان نمونه در آزمون وکالت ۹۴ فقط یک نفر از داوطلبان سهمیه ایثارگر موفق به کسب حدنصاب لازم برای پذیرش نهایی در کانون وکلای آذربایجان غربی که ۹۰ نفر ظرفیت داشت شد. در عمل، کانون‌های وکلا، ظرفیت ِ خالی‌مانده از سهمیه ایثارگران را به داوطلبان آزاد اختصاص می‌دادند. یعنی کانون وکلای آذربایجان غربی در سال ۱۳۹۴، یک نفر داوطلب ایثارگر و ۸۹ نفر داوطلب آزاد را پذیرش کرد.
اما این ماده با اصلاحاتی روبرو شد:
با توجه به بند چ ماده۸۸ قانون برنامه پنجساله ششم توسعه… -مصوب ۱۴اسفند ۱۳۹۵- که از امسال ۱۳۹۶ اجرایی شد، ماده ۵۹ مکرر به شرح زیر به قانون فوق‌الذکر، الحاق شد:
ماده ۵۹ مکرر قانون جامع خدمات‌رسانی به ایثارگران:
«قوه قضائیه، سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، کانون وکلای دادگستری، کانون کارشناسان رسمی، مرکز وکلاء و کارشناسان قوه قضائیه، مکلفند سی‌درصد(۳۰%) از سهمیه صدور دفاتر خدمات قضائی و الکترونیک، سردفتری، صدور پروانه وکالت، مجوز کارشناسان رسمی دادگستری را به فرزندان و همسران شهدا، جانبازان با حداقل ده درصد (۱۰%)، آزادگان با داشتن حداقل سه‌ماه سابقه اسارت و رزمندگان با داشتن حداقل شش‌ماه حضور در جبهه و همسر و فرزندان جانبازان بیست و پنج درصد(۲۵%) و بالاتر و فرزندان و همسران آزادگان و فرزندان رزمندگان دارای حداقل دوازده‌ماه سابقه حضور داوطلبانه در جبهه، بدون رعایت شرط سنی در صورت واجد شرایط بودن اختصاص دهند.»
بر اساس این حکم جدید این افراد که قبلاً و در زمان حکومت مادۀ ۵۹ مشمول استفاده از سهمیه ایثارگران نبودند، به افراد دارای سهمیه افزوده شدند:
۱- جانبازان با درصد جانبازی ۱۰ تا ۲۵ درصد
۲- آزادگان با سه تا شش ماه سابقه اسارت
۳- همسر و فرزندان جانبازان ۲۵% و بالاتر
۴- فرزندان و همسران آزادگان
۵- فرزندان رزمندگان دارای حداقل دوازده ماه سابقه حضور داوطلبانه در جبهه
بنابراین؛
اولاً، ظرفیت اختصاص یافته به داوطلبان سهمیه ایثارگران، از ۲۵ به ۳۰ درصد افزایش یافت؛
ثانیاً، گروه بیشتری از افراد مشمول تعریف جدید شدند.
در این میان، فرزندان جانبازان و آزادگان و رزمندگان که در سنین جوانی هستند و به تازگی فارغ‌التحصیل شده و عموماً از آمادگی علمی بالاتری نسبت به سایر مشمولان سهمیه ایثارگری برخوردارند، در آزمون سال ۹۶ حائز نمره‌ها و ترازهای بالایی شدند و حد نصاب علمی لازم (۷۰ درصد از نمره‌ی آخرین فرد قبول‌شده در سهمیه آزاد) را کسب کردند.
به این ترتیب تمام ظرفیت اختصاص‌یافته به ایشان در اغلب کانون‌ها پر شد و برخلاف سال‌های گذشته، داوطلبان سهمیه آزاد امکان استفاده از ظرفیت خالی‌مانده سهمیه ایثارگران را پیدا نکردند.
برای مقایسه، در همان کانون وکلای آذربایجان غربی که در آزمون وکالت ۱۳۹۶، شصت نفر اعلام ظرفیت کرده بود، ۴۲ نفر در سهمیه آزاد و ۱۸ نفر در سهمیه ایثارگر پذیرفته شدند. به‌عبارت دیگر تمام مشمولان سهمیه ایثارگری در این کانون موفق به کسب حد نصاب علمی لازم شدند.
این امر این شائبه را برای داوطلبان ایجاد کرد که ظرفیت سهمیه ایثارگران در آزمون وکالت ۹۶ چندین برابر شده است و بر اساس همین برداشت، اعتراضات متعددی نسبت به کانون‌های وکلای دادگستری صورت گرفت، حال آن‌که کانون‌های وکلا در این مورد تصمیم‌گیرنده نبوده و صرفاً مجری حکم قانونی و مصوبه مجلس شورای اسلامی هستند.
بنابراین در سال جاری، کانون‌ها به اعلام دقیق ظرفیت هر یک از دو سهمیه مبادرت کرده‌اند تا از ایجاد حاشیه‌هایی مانند آزمون سال گذشته پیش‌گیری شود. به‌عبارت دیگر، همانطور که در صدر این مطلب نیز ذکر شد، ضوابط پذیرش داوطلبان ایثارگر در آزمون وکالت ۱۳۹۷ هیچ تغییر جدیدی نداشته است.
لازم به تأکید است که طبق روال هر ساله، هر یک از داوطلبان آزمون وکالت در میان داوطلبان سهمیه خودش به رقابت می‌پردازند و رتبۀ اعلام شده برای هر داوطلب، مشخص کننده موقعیت داوطلب در میان داوطلبان همان سهمیه است؛ بنابراین برای مثال در هر کانون یک نفر با رتبه یک در سهمیه آزاد و یک نفر دیگر با رتبه یک در سهمیه ایثارگران خواهیم داشت.