آیین‌نامه اجرایی نحوه استفاده از فناوری‌های نوین در فرآیندهای قضایی
در اجرای بند الف ماده ۱۱۳ قانون برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران و سند تحول و تعالی قوه قضاییه به منظور توسعه هوشمندسازی و استفاده از فناوری‌های نوین در اتخاذ تصمیمات قضایی، «آیین‌نامه اجرایی نحوه استفاده از فناوری‌های نوین در فرآیندهای قضایی» به شرح مواد آتی است.
ماده ۱- تعاریف و اختصارات در این آیین‌نامه به شرح زیر است:
الف- مرکز: مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه
ب- شورای راهبری دادرسی الکترونیکی: شورای موضوع ماده ۶۴۹ قانون آیین دادرسی کیفری
پ- سامانه: سامانه‌هایی که توسط مرکز راه اندازی شده است از قبیل سامانه خدمات الکترونیکی قضایی (سخا) و سامانه مدیریت پرونده قضایی (سمی)
ت- فرآیندهای قضایی: مجموعه ای از اقدامات و تصمیمات مرتبط با دادرسی اجرای احکام یا سایر امور قضایی ایجادکننده یک خدمت به مراجعان یا اجرای تکالیف قانونی قوه قضاییه
ت- فناوری‌های نوین: مجموعه‌ای از دانش فنی و نوآوریها که قابلیت ایجاد تغییرات اساسی در فرآیندها سامانه‌ها و ساختارهای موجود را دارند مانند فناوری‌های نانو، زیستی، اطلاعات شناختی، هوش مصنوعی
ج- هوش مصنوعی: به توانایی ماشین برای انجام عملکردهای خودکار و نظام مند از جمله یادگیری درک استنتاج، حل مسئله پیش بینی تصمیم گیری و اقدام از طریق به کارگیری دانش و اطلاعات و پردازش داده گفته می‌شود.
ج- پیشنهاد سامانه: نتایج تحلیل هوش مصنوعی و سامانه در اموری که به سبب مسئولیت کاربر مستلزم تائید نهایی او باشد از قبیل قرارهای اعدادی تأمین کیفری و تصمیم نهایی
ح- پایگاه اطلاعاتی معتبر: کلیه پایگاه‌های داده موضوع ماده ۱۰ قانون مدیریت داده و اطلاعات ملی مصوب ۱۴۰۱/۹/۳۰ و پایگاه‌های داده و اطلاعاتی دستگاههای اجرایی مذکور در ماده ۵ قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب ۱۳۸۶/۷/۸ و همچنین سایر پایگاه‌های مورد تأیید مرکز
خ- کاربر: کلیه کارکنان قضایی و اداری و همچنین مدیران کارکنان دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و سایر اشخاصی که وظیفه ثبت اطلاعات در سامانه را به عهده دارند.
ماده ۲- به منظور بررسی و ارائه پیشنهادهای مربوط به استفاده از فناوری‌های نوین در فرآیندهای قضایی کمیسیون‌های شورای راهبری دادرسی الکترونیکی حسب مورد با ارجاع دبیر شورا عهده‌دار وظایف زیر می‌باشند.
الف- تشخیص امور و فرآیندهای قضایی قابل انجام با استفاده از فناوری‌های نوین
ب- تأیید شیوه تحلیل داده‌ها و تعریف شاخص‌های فنی و حقوقی قضایی مناسب جهت ارزیابی پیشنهاد سامانه
ب- نظارت مستمر بر نحوه تحلیل و نتایج حاصل از هوش مصنوعی و ارزیابی آن در راستای ارتقاء کیفیت پیشنهاد سامانه
ت- تحلیل تصمیمات و نظرات کاربران به منظور افزایش دقت و توانایی پیشنهاد سامانه و یادگیری هوش مصنوعی
ت- شناسایی و تعیین اموری که به موجب قانون دارای نتایج مشخص و غیر قابل تغییر است مانند محاسبه مواعد و هزینه‌های قانونی دیات خسارات دادرسی و تأخیر تأدیه
ماده ۳- مرکز موظف است به منظور اجرای این آیین‌نامه نسبت به فراهم نمودن امکانات و انجام امور زیر اقدام نماید:
الف- ارائه سیستم‌های تصمیم‌یار به منظور فراهم نمودن تحلیل‌های متناسب و مورد نیاز کاربران
ب- ارتقاء مستمر دقت و کارایی پیشنهاد سامانه از طریق آموزش مکرر با استفاده از بازخوردهای دریافتی از کاربران
ب- تأمین زیرساخت‌های لازم در راستای اجرای تکالیف موضوع این آیین‌نامه
ت- ارتقا و نوآوری در فرآیندهای قضایی بر پایه فناوری‌های نوین به منظور کاهش اطاله دادرسی افزایش اتقان آراء و کیفیت و اثر بخشی دادرسی‌ها
ث- ایجاد شاخص‌های آماری جهت ارزیابی عملکرد مراجع قضایی در اجرای این آیین‌نامه
ج- شناسایی و ایجاد دسترسی کاربران به پایگاه‌های اطلاعاتی معتبر
ماده ۴- مرکز امکانات و زیرساخت‌های مورد نیاز برای انجام امور زیر را به صورت خودکار با استفاده از سامانه و فناوری‌های نوین فراهم می‌نماید.
الف- انجام اموری از قبیل کارشناسی داوری و سایر شیوه‌های حل اختلاف با استفاده از هوش مصنوعی
ب- ارائه خدمات مشاوره حقوقی تنظیم هوشمند دادخواست یا شکوائیه و پیش‌بینی نتیجه احتمالی طرح دعوا با شکایت مبتنی بر اطلاعات و اسناد ارائه شده
ب- انجام اموری از قبیل ارجاع پرونده انتخاب کارشناس و داور تعیین وقت و صدور دستورات اداری
ت- محاسبه هوشمند دیات مواعد قانونی هزینه خدمات قضائی حق‌الاجراء حق‌الزحمه کارشناس و داور حق‌الوکاله وکیل و سایر امور دارای تعرفه یا ضابطه مشخص
ماده ۵- در طراحی سامانه جهت انجام امور به صورت خودکار یا با استفاده از هوش مصنوعی رعایت موارد زیر الزامی است:
الف- شخصی‌سازی فرآیندها و تحلیل داده‌ها با بهره‌گیری از الگوریتم‌های هوشمند و مدل‌های داده محور
ب- حفظ اختیار قاضی در تأیید یا رد پیشنهاد سامانه
ب- فراهم نمودن قابلیت تغییر پیشنهاد سامانه توسط کاربر
ت- حفظ امنیت اطلاعات و حریم خصوصی اشخاص
ماده ۶- استفاده از فناوری‌های نوین در فرایندهای قضایی باید به نحوی باشد که تا حد امکان تشخیص قواعد و تحلیل‌های منتهی به نتیجه برای کاربران ممکن باشد.
ماده ۷- چنانچه امکان دریافت داده‌های ارائه شده از پایگاه‌های اطلاعاتی معتبر وجود داشته باشد، اخذ داده و ثبت آن از طریق استخراج اطلاعات از این پایگاه‌ها انجام می‌شود. در صورت اختلال یا عدم دسترسی به پایگاه اطلاعاتی مسئولیت صحت اطلاعات با ارائه کننده و مطابقت اطلاعات با اصل آن به عهده کاربر است.
ماده ۸- پیشنهاد سامانه در صورت تائید کاربر اعمال می‌شود. در غیر این صورت کاربر به نحو مستدل و مستند مطابق تشخیص قانونی خود اقدام می‌نماید.
ماده ۹- به منظور کاهش اشتباهات و ارتقاء هوشمندسازی فرآیندهای قضایی در صورت رد یا اصلاح پیشنهاد سامانه توسط کاربر این تغییر همراه با دلایل و مستندات آن به منظور اطلاع مراجع عالی و در صوت لزوم اصلاح قواعد تحلیل اطلاعات و نتایج حاصله نگهداری می‌شود.
ماده ۱۰- مرکز میتواند برای اجرای این آیین‌نامه با رعایت الزامات فنی و امنیتی از ظرفیت شرکت‌های دانش بنیان و دفاتر خدمات الکترونیک قضایی استفاده نماید.
ماده ۱۱- معاونت مالی پشتیبانی و امور عمرانی قوه قضاییه اعتبار لازم را برای اجرای این آیین‌نامه پیش بینی می نماید.
ماده ۱۲- معاونت منابع انسانی و امور فرهنگی قوه قضاییه موظف است با همکاری مرکز نسبت به تدوین منابع و محتواهای آموزشی و ارائه آموزشهای لازم به کاربران در راستای اجرای این آیین‌نامه اقدام نماید.
ماده ۱۳- معاونت راهبردی قوه قضاییه نسبت به ایجاد پستهای سازمانی مورد نیاز در مرکز و مراجع قضایی اقدام و معاونت منابع انسانی نیز شرح وظایف کارکنان را متناسب با این آیین‌نامه اصلاح می نماید. ماده ۱۴ مرکز مکلف است سالانه گزارش مستمر از میزان پیشرفت و همکاری مراجع ذیربط در اجرای این آئین نامه را به رئیس قوه قضاییه ارائه نماید.
ماده ۱۵- نظارت بر حسن اجرای این آیین‌نامه بر عهده معاون اول قوه قضاییه است.
این آیین‌نامه در ۱۵ ماده در تاریخ ۱۴۰۴/۴/۱۷ به تصویب رئیس قوه قضاییه رسید و از تاریخ ابلاغ لازم‌الاجرا است.
غلامحسین محسنی اژه‌ای
