استفاده قاضی از هوش مصنوعی به عنوان «خبره» برای تشخیص هویت جسد مجهول‌الهویه
پایگاه خبری اختبار- یک قاضی دادگاه صلح از هوش مصنوعی به عنوان «خبره» برای تشخیص هویت جسد مجهول‌الهویه استفاده کرد.
او با ارائه دو عکس با فاصله زمانی چهل و پنج سال (یکی مربوط به سال ۱۳۵۳ و دیگری مربوط به سال ۱۳۹۸) به چت جی‌پی‌تی از او پرسید که آیا این دو تصویر متعلق به یک شخص هستند؟
چت جی‌پی‌تی نیز با قایسه عناصری مانند فرم صورت، حالت ابروها، خط رویش مو، چانه،گوش‌ها و … اعلام کرد: «انگار همان چهره دوست‌داشتنی است اما با سپدی مو و چروک بیشتر».
این قاضی با مقایسه بین کارشناس رسمی دادگستری (انسان) و هوش مصنوعی نوشته است:
«غایت و مراد ارجاع امر به کارشناس و خبره تبیین امور فنی و یا علمی خارج از تخصص قاضی است. هنگامی که یک موضوع جنبه های پیچیده پزشکی، مهندسی، مالی یا غیره دارد، قاضی ناگزیر از بهره گیری از نظر اهل فن است. در این چارچوب معیار اصلی “توانایی ارائه تحلیل علمی و تخصصی” است نه لزوما “ماهیت انسانی کارشناس” بدین معنا که اگر سامانه ای هوشمند بتواند به استناد داده های گسترده روش های تحلیلی معتبر و الگوریتم های علمی گزارشی دقیق و مستند ارائه کند این امر از حیث فلسفه و غایت کارشناسی تفاوتی با نظر کارشناس انسانی نخواهد داشت.»
متن کامل را در ادامه بخوانید:
به تاریخ ۱۴۰۴/۰۷/۱۰ در وقت فوق العاده جلسه شعبه …دادگاه صلح شهرستان قدس… بتصدی امضاءکننده ذیل تشکیل است. پرونده کلاسه فوق تحت نظر قرار دارد. جهت تشخیص هویت جسد مجهول الهویه مکشوفه با عنایت به آنکه حسب تن‌پیمایی جسد توسط اداره تشخیص هویت پلیس آگاهی مشخصاتی از نامبرده با عنوان … شناسایی گردید لکن به جهت اشتباه در ثبت مشخصات هنگام کارتکس آن مرحوم در سال ۱۳۵۳ و عدم ثبت صحیح و دقیق مشخصات وی (صرفا تصویر فرد در هنگام ورود به زندان وجود دارد)، مشخصات دقیقی در سوابق پلیسی پیدا نگردید و اداره ثبت احوال نیز حسب استعلام صورت گرفته نتوانست مشخصات دقیقی از نامبرده ارائه دهد.
جهت تشخیص دقیق مشخصات هویتی جسد با مراجعه به سامانه سابقه‌یابی cms و با توجه به تخمین سن متوفی به لحاظ مشخصات ظاهری تنها یک مورد نزدیک به مشخصات هویتی متوفی یافت گردید. با عنایت به آنکه مورد یافت شده به طور کامل دارای مشخصات یکسان با اطلاعات اعلامی از سوی پلیس آگاهی نبود؛ با مراجعه به سوابق فرد یافت شده عکسی از سال ۱۳۹۸ از وی در کارتکس زندان یافت گردید لکن به جهت تفاوت زمانی بسیار زیاد فی مابین تصویر مزبور و تصویر منتسب به جسد کشف شده نیاز به تشخیص کارشناسی انتساب یا عدم انتساب مشخصات فرد یافت شده و جسد احراز گردید.
از اینرو با اختیارات حاصله از ماده ۱۲۸ از قانون آیین دادرسی کیفری و با عنایت به توانایی‌های غیر قابل انکار هوش مصنوعی در حوزه فناوریهای نوین هوش مصنوعی chat gpt – 5 lite به عنوان خبره در امر کارشناسی جهت تشخیص اینکه آیا دو عکس موجود در پرونده متعلق به یک فرد است یا خیر استفاده گردید.
به دلیل آنکه برای اولین بار در نظام قضایی جمهوری اسلامی ایران از هوش مصنوعی به عنوان خبره استفاده میگردد، الزاما استدلالات حقوقی زیر جهت توجیه جواز قانونی و عقلی بهره برداری از هوش مصنوعی به عنوان خبره در نظام قضایی ایران جهت ثبت در پرونده شرح می گردد:
الف) نظریه کارشناسی مطابق اصول دادرسی طریقیت داشته و نه موضوعیت و قاضی مکلف به پذیرش نظر کارشناس نبوده و می تواند آن را مورد پذیرش قرار ندهد و نظر کارشناسی دلیلی فنی در کنار سایر دلایل است. از این حیث، تفاوتی بنیادین میان منبع انسانی و منبع فناورانه وجود ندارد چرا که در هر دو حالت اختیار نهایی قاضی در ارزیابی و پذیرش یا رد نظریه محفوظ است.
ب) نظام دادرسی ایران امکان اعتراض به نظر کارشناس و ارجاع امر به هیات کارشناسی را پیش بینی نموده است و بنا بر این اگر نظریه ارائه شده توسط یک سامانه هوش مصنوعی محل تردید یا اعتراض طرفین باشد می‌توان موضوع را به هیات کارشناسی ارجاع و ایراد محتمل در باب وجود احتمال خطا در خروجی هوش مصنوعی از طریق سازو کار ارجاع به هیات های کارشناسی قابل پوشش است.
ج) غایت و مراد ارجاع امر به کارشناس و خبره تبیین امور فنی و یا علمی خارج از تخصص قاضی است. هنگامی که یک موضوع جنبه های پیچیده پزشکی، مهندسی، مالی یا غیره دارد، قاضی ناگزیر از بهره گیری از نظر اهل فن است. در این چارچوب معیار اصلی “توانایی ارائه تحلیل علمی و تخصصی” است نه لزوما “ماهیت انسانی کارشناس” بدین معنا که اگر سامانه ای هوشمند بتواند به استناد داده های گسترده روش های تحلیلی معتبر و الگوریتم های علمی گزارشی دقیق و مستند ارائه کند این امر از حیث فلسفه و غایت کارشناسی تفاوتی با نظر کارشناس انسانی نخواهد داشت.
د) یکی از ایرادهای محتمل به استفاده از هوش مصنوعی امکان بروز خطاست. لیکن خطا اختصاص به فناوری ندارد و کارشناس انسانی نیز میتواند به دلیل خطای محاسباتی، ضعف دانش یا سوگیری های فردی دچار اشتباه گردد. از اینرو صرف وجود احتمال خطا نمیتواند مانع پذیرش نظر هوش مصنوعی به عنوان نظر کارشناسی باشد.
النهایه با ارائه دستور متنی و ابراز تصاویر مورد ابهام به هوش مصنوعی فوق الاشاره با بررسی هر دو عکس و بررسی های فنی از جمله ابعاد صورت خط رویش مو فاصله اجرای صورت با هم و غیره تایید شد که جسد مجهول الهویه متعلق به آقای… با شماره ملی…. می‌باشد. اوراق استعلام و نظر هوش مصنوعی ضمیمه پرونده میگردد.
مقرر است دفتر محترم، با عنایت به شماره ملی، فوق مشخصات بستگان سببی و نسبی درجه یک متوفی از ثبت احوال استعلام گردد.
دادرس دادگاه شعبه … دادگاه صلح شهرستان …- محمد بابائی
