جرم تهدید به قتل و مجازات آن
تهدید جرمی است که علیه تمامیت معنوی و امنیت روانی افراد ارتکاب پیدا می‌کند و موجب آشفتگی ذهنی، اضطراب و احساس ناامنی در زندگی آنان می‌شود.
به همین دلیل، قانون‌گذار برای حفاظت از آرامش عمومی و امنیت روانی جامعه، عمل تهدید را جرم‌انگاری کرده و برای آن مجازات تعیین نموده است تا از بروز چنین رفتارهایی پیشگیری شود.
در ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) مصوب سال ۱۳۷۵ آمده است:
«هرگاه کسی دیگری را به هر نحو تهدید به قتل یا ضررهای نفسی یا شرفی یا مالی و یا به افشاء سری نسبت به خود یا بستگان او نماید، اعم از این که به این و‌اسطه تقاضای و‌جه یا مال یا تقاضای انجام امر یا ترک فعلی را نموده یا ننموده باشد به مجازات شلاق تا (۷۴) ضَربه یا زندان از یک ماه تا یک سال محکوم خواهد شد.»
این ماده بیانگر آن است که تهدید به قتل، چه برای دستیابی به خواسته‌ای باشد و چه بدون مطالبه خاص، جرم محسوب می‌شود و قانون به صرف ایجاد ترس در مخاطب بسنده کرده است.
ارکان و عناصر تحقق جرم تهدید به قتل
۱. رکن قانونی
پایه قانونی این جرم، همان ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی است که صراحتاً هرگونه تهدید به قتل را جرم می‌داند. بنابراین، هیچ‌کس نمی‌تواند ادعا کند که از جرم بودن این رفتار بی‌اطلاع بوده است.
۲. رکن مادی
رکن مادی به رفتار ظاهری تهدیدکننده اشاره دارد. این رفتار ممکن است به صورت گفتار مستقیم، نوشتار (مانند پیامک، یادداشت یا پیام در فضای مجازی)، تماس تلفنی، ارسال صوت یا تصویر تهدیدآمیز و حتی با اشاره و حرکات بدنی صورت گیرد.
شرط تحقق جرم این است که تهدید به گونه‌ای باشد که در فرد مقابل خوف و نگرانی واقعی ایجاد کند؛ یعنی عرفاً هر انسان معمولی در چنین شرایطی احساس خطر نماید.
نکته مهم این است که برای وقوع جرم، توانایی عملی تهدیدکننده در اجرای تهدید لازم نیست؛ حتی اگر تهدیدکننده توانایی قتل نداشته باشد، در صورتی که مخاطب بترسد، جرم محقق است.
۳. رکن معنوی
رکن معنوی، نیت و قصد فرد تهدیدکننده است. مرتکب باید قصد ایجاد ترس یا اجبار در مخاطب را داشته باشد.
اگر شخصی در حالت شوخی یا بدون قصد ایجاد وحشت سخنی بگوید، در صورتی که عرفاً تهدید تلقی نشود، جرم تحقق نمی‌یابد. اما اگر گفتار یا رفتار او موجب اضطراب و احساس خطر در مخاطب گردد، عنصر روانی جرم محقق می‌شود.
مجازات تهدید به قتل
بر اساس ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات)، مجازات تهدید به قتل عبارت است از:
• حبس از یک ماه تا یک سال، یا
• شلاق تا ۷۴ ضربه.
دادگاه با توجه به شدت تهدید، سابقه مرتکب، نحوه وقوع جرم (حضوری یا مجازی)، انگیزه تهدید و تأثیر آن بر قربانی، میزان مجازات را تعیین می‌کند.
به عنوان مثال، تهدید در فضای عمومی، تهدید با استفاده از سلاح، تهدید نسبت به مقامات رسمی، یا تهدید همراه با مطالبه مالی، می‌تواند باعث تشدید مجازات شود.
جرم تهدید به قتل جرمی قابل گذشت است. مطابق ماده ۱۱ قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب ۱۳۹۹، صدور حکم و اجرای مجازات تهدید به قتل منوط به شکایت شاکی خصوصی است. این بدان معناست که اگر قربانی از ادامه پیگیری صرف‌نظر کند یا رضایت دهد، تعقیب قضایی یا صدور حکم تا حد زیادی متوقف خواهد شد. با این حال، توجه داشته باشید که برخی جرایم جنبه عمومی نیز دارند و حتی با گذشت شاکی، ممکن است در موارد خاص قوه قضائیه برای حفاظت از امنیت عمومی ورود کند.
در عمل، این قانون به تأکید بر مصالحه و کاهش تنش‌های کیفری کمک می‌کند و فرصتی برای حل و فصل اختلافات بدون مجازات کیفری فراهم می‌آورد، به ویژه زمانی که تهدید واقعی ولی موقتی بوده و مرتکب قصد آسیب جدی نداشته است.
بنابراین، در پرونده‌های تهدید به قتل، جمع‌آوری مدارک، شهادت شهود، مستندات مکتوب یا الکترونیکی و اطلاع‌رسانی به مراجع قضایی اهمیت بسیار بالایی دارد، زیرا همه این عوامل هم در اثبات جرم و هم در تعیین میزان مجازات تأثیرگذار هستند
عوامل و ادله اثبات تهدید به قتل
اثبات جرم تهدید معمولاً دشوار است، زیرا بسیاری از تهدیدها شفاهی و بدون شاهد یا مدرک انجام می‌شوند. با این حال، قانون برای اثبات این جرم چند طریق پیش‌بینی کرده است:
۱. شهادت شهود
تهدید به قتل می‌تواند با شهادت حداقل دو مرد عاقل و بالغ که شاهد وقوع تهدید بوده‌اند، در دادگاه ثابت شود. شهادت شهود باید روشن، بی‌ابهام و منطبق با واقعیت باشد؛ یعنی آنان دقیقاً دیده یا شنیده باشند که متهم دیگری را به قتل تهدید کرده است.
۲. اقرار متهم
اگر فرد تهدیدکننده در جریان تحقیقات یا در دادگاه به تهدید خود اعتراف کند، این اقرار از قوی‌ترین ادله اثبات جرم محسوب می‌شود و معمولاً موجب صدور حکم محکومیت خواهد شد.
۳. دلایل و مستندات الکترونیکی
در دنیای امروز، بخش زیادی از تهدیدها از طریق فضای مجازی انجام می‌شود. در این حالت، پیامک‌ها، چت‌ها، ایمیل‌ها، ضبط صدا، ویدیو یا اسکرین‌شات پیام‌های تهدیدآمیز می‌تواند به عنوان دلیل اثباتی در دادگاه مورد استفاده قرار گیرد.
۴. علم قاضی
گاهی شواهد و قرائن موجود به گونه‌ای است که قاضی از مجموع آن‌ها به یقین یا اطمینان می‌رسد که تهدید واقع شده است. در این صورت، علم قاضی می‌تواند مبنای صدور حکم قرار گیرد.
۵. قرائن و اوضاع و احوال
رفتارهای قبلی متهم، سابقه اختلاف، نحوه گفتار یا زبان بدن تهدیدکننده و میزان اضطراب و واکنش قربانی پس از تهدید نیز از جمله قرائنی است که قاضی می‌تواند بر اساس آن‌ها وقوع تهدید را احراز کند.