دستورالعمل نحوه فعالیت دفاتر حمایت از اطفال و نوجوانان

دستورالعمل نحوه فعالیت دفاتر حمایت از اطفال و نوجوانان

مقدمه: در اجرای راهکار شماره (۹۰) سند تحول و تعالی قوه قضائیه دائر بر « تسریع در اجرای قانون حمایت از اطفال و نوجوانان با تقویت نظارت قضایی بر فرایند شناسایی، پذیرش، نگهداری، حمایت و توانمندسازی اطفال و نوجوانان در معرض خطر …»؛ و نیز بر اساس مواد (۴) و (۵) قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب ۱۳۹۹/۰۲/۲۳ و به منظور پیشگیری از آسیب و بزه دیدگی اطفال و نوجوانان و ارائه خدمات به این دسته از مراجعان به قوه قضاییه و ایجاد هماهنگی میان مراجع ذی صلاح و مقام های قضایی به ویژه دادستان ها و معاونت های اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری های کل سراسر کشور برای اقدام در این موارد، « دستورالعمل نحوه فعالیت دفاتر حمایت از اطفال و نوجوانان » به شرح زیر است.

فصل نخست ـ تعاریف و اختصارات 

   ماده۱ـ تعاریف و اختصارات به کار رفته در این دستورالعمل، عبارت است از:

الف) معاونت/معاون اجتماعی: معاونت/معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه؛

ب) شورا: شورای راهبری دفاتر حمایت از کودکان؛

پ) شورای استانی: شورای استانی دفاتر حمایت از کودکان؛

ت) معاونت/معاون اجتماعی استان: معاونت/ معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان؛

ث) دفتر/دفاتر استان/شهرستان/بخش: دفتر استانی حمایت از اطفال و نوجوانان تحت نظر معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم در استان یا روسای حوزه های قضایی شهرستان یا بخش؛

ج) نماینده/نمایندگان دفتر: کارکنان حوزه قضایی شهرستان یا بخش که به نمایندگی از واحد استانی، در مجتمع های قضایی کلان شهرها یا حوزه قضایی بخش، وظایف موضوع این دستورالعمل را انجام می دهد؛

چ) دستگاه/دستگاه های اجرایی: دستگاه/دستگاه های موضوع ماده (۵) قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب ۱۳۸۶/۰۷/۰۸ با اصلاحات بعدی و ماده (۲۹) قانون برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۹۵/۱۲/۱۴ به استثنای واحدهای دادگستری کل استان؛

ح) اشخاص مشمول حمایت: اطفال و نوجوانان آسیب دیده یا در معرض آسیب روحی یا جسمی اعم از بزه دیده، شاهد یا مطلع، یا مرتکب فعل معارض قانون، خواهان یا خوانده و همچنین اطفال و نوجوانان تحت تکفل اشخاص زندانی.

فصل دوم ـ ساختار و تشکیلات

ماده۲ـ به منظور سیاست گذاری، برنامه ریزی و راهبری امور مرتبط با دفاتر حمایت از اطفال و نوجوانان، « شورای راهبری دفاتر حمایت از اطفال و نوجوانان » از اعضای زیر تشکیل می شود:

الف ـ معاون اجتماعی (رئیس شورا)؛

ب ـ نماینده معاون اول قوه قضائیه؛

پ ـ نماینده دادستان کل کشور؛

ت ـ نماینده سازمان زندان ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور؛

ج ـ نماینده وزیر دادگستری؛

چ ـ معاونت امور خانواده معاونت اجتماعی (دبیر شورا).

ماده۳ـ رئیس شورا می تواند با توجه به موضوع جلسه، از دیگر مقام ها و مراجع قضایی از قبیل ستاد حقوق بشر و معاونت امور بین الملل قوه قضائیه، دستگاه های اجرایی مرتبط و اشخاص حقیقی یا تشکل های مردم نهاد، بدون حق رأی، برای حضور در جلسه شورا دعوت به عمل آورد.

تبصره: جلسات شورا حداقل هر سه ماه یک نوبت تشکیل می شود. نصاب رسمیت جلسات، حضور حداقل دو سوم اعضاء و نصاب اعتبار تصمیمات آن، اکثریت آراء اعضای حاضر است.

ماده۴ـ دبیر شورا ضمن ایجاد هماهنگی برای برگزاری جلسات، تهیه گزارش اقدامات و پیگیری اجرای مصوبات شورا را بر عهده دارد.

ماده۵ ـ به منظور اجرای وظایف موضوع این دستورالعمل در استان، « دفتر استانی حمایت از اطفال و نوجوانان» زیر نظر معاون اجتماعی استان فعالیت می کند. رئیس دفتر استان، از میان کارکنان دادگستری همان استان و ترجیحاً از بین قضات، با پیشنهاد رئیس کل و تایید معاون اجتماعی، تعیین و ابلاغ وی توسط رئیس کل دادگستری استان صادر می شود.

ماده۶ ـ در حوزه قضایی شهرستان و بخش، دفتر شهرستان زیر نظر دفتر استان تشکیل و احد از قضات آن حوزه قضایی، به پیشنهاد رئیس دادگستری شهرستان و تایید رئیس کل دادگستری استان، به عنوان رئیس دفتر شهرستان تعیین و با صدور ابلاغ از سوی رئیس دادگستری شهرستان منصوب می شود.

 تبصره: راهبری امور و برقراری ارتباط با دستگاه های اجرایی در راستای تکالیف دفتر، توسط دفتر استان به عمل می آید.

ماده۷ـ در راستای انجام وظایف دفتر استان و مدیریت دفاتر شهرستان و بخش و یا نمایندگان دفتر در حوزه های قضایی استان، « شورای استانی دفاتر حمایت از اطفال و نوجوانان »، با ترکیب زیر تشکیل می شود:

الف ـ رئیس کل دادگستری استان (رئیس شورای استان)؛

ب ـ دادستان عمومی و انقلاب مرکز استان؛

پ ـ مدیرکل زندان ها و اقدامات تامینی و تربیتی استان؛

ت ـ سرپرست مجتمع قضایی خانواده استان؛

ث ـ رئیس دفتر استانی؛

ج ـ معاون اجتماعی استان (دبیر شورا).

تبصره۱: دبیر شورای استانی وظایف مقرر در ماده (۴) این دستورالعمل را در استان بر عهده دارد.

تبصره۲: مصوبات شورای استانی باید در راستای تحقق سیاست ها و در اجرای برنامه های مصوب در شورا باشد.

ماده۸ ـ رئیس شورای استانی می تواند باتوجه به موضوع جلسه، از دیگر مقام های قضایی، مسئولان دستگاه های اجرایی یا اشخاص حقیقی تشکل های مردم نهاد مرتبط بدون حق رأی، برای حضور در جلسه شورا دعوت به عمل آورد.

ماده۹ـ جلسات شورای استانی حداقل یک نوبت در ماه برگزار می شود. تشکیل جلسه فوق العاده به تشخیص رئیس کل دادگستری استان بلامانع است. نصاب رسمیت جلسات، حضور حداقل نیمی از اعضاء و نصاب اعتبار تصمیمات آن، اکثریت آراء اعضای حاضر است.

فصل سوم ـ وظایف و اختیارات 

ماده۱۰ـ وظایف معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم در زمینه حمایت از حقوق اطفال و نوجوانان عبارت است از:

الف ـ تقسیم کار ملی و هماهنگی و ایجاد زمینه همکاری بخش های درون قوه قضائیه با کلیه نهادهای دولتی و غیر دولتی در زمینه حمایت از حقوق اطفال، همکاری با معاونت منابع انسانی و امور فرهنگی و پژوهشگاه قوه قضائیه جهت ارتقاء مهارت و دانش کارکنان اداری دفاتر و ارائه پیشنهادهای لازم جهت پیشرفت امور.

ب ـ پایش و ارزشیابی فعالیت دفاتر استانی و شهرستانی

پ ـ تهیه گزارش های شش ماهه از نحوه اجرای مصوبات شورا در استان ها و تشریح خلا ءها و نیازمندی ها برای ارائه به شورا؛

ت ـ پیگیری ارتقاء سامانه جامع دفاتر استانی، شهرستانی و بخش و ایجاد دسترسی برخط دفاتر و مراجع قضایی مربوط به مشاوران محاکم اطفال، مراکز مشاوره خانواده، واحدهای مددکاری و واحد تشکیل پرونده شخصیت با رعایت آیین نامه اجرایی نحوه و میزان دسترسی به اطلاعات مرکز ملی داده های قوه قضائیه مصوب ۱۳۹۸/۱۱/۲۰ رئیس قوه قضائیه؛ و زمینه سازی برای بهره برداری از سامانه با تعریف سطح دسترسی متفاوت برای هر یک از موارد پیش گفته ظرف یک سال، از طریق مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه؛

ماده۱۱ـ وظایف دفتر استان عبارت است از:

الف ـ ارائه خدمات معاضدتی قضایی و حقوقی، به اشخاص مشمول حمایت با استفاده از کلیه ظرفیت های قانونی؛

ب ـ توسعه کمّی و کیفی ظرفیت دفاتر استان و شهرستان و بخش به منظور گسترش خدمات حقوقی قضایی در مراجع قضایی به اشخاص مشمول؛

پ ـ پیگیری و بررسی آراء صادره از مراجع قضایی استان به ویژه از حیث به کارگیری نهادهای ارفاقی برای اطفال و نوجوانان و با هدف توسعه و ترویج نهادهای مزبور، از طریق تشویق قضات و کارکنان اداری فعال در این زمینه؛

ت ـ برگزاری کارگاه های آموزشی با موضوع حقوق اطفال و نوجوانان برای مسؤولان نهادهای مرتبط، با هدف تقویت جنبه تخصصی تصمیمات و اقدام های آنان با رعایت ضوابط مربوط؛

ث ـ همکاری مؤثر و مستمر با دادگاه های اطفال و نوجوانان، دادگاه های خانواده، مراکز مشاوره خانواده قوه قضائیه، مراکز موضوع تبصره ماده (۴۱) قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱/۱۲/۱۶ و دیگر مراجع مرتبط، به منظور دریافت آمار و اخذ یا ارائه پیشنهادها با هدف ارتقاء کیفیت رسیدگی قضایی؛

ج ـ همکاری مؤثر و مستمر با دیگر دستگاه های اجرایی مسئول و تشکل های مردم نهادِ مرتبط با حوزه اطفال و نوجوانان؛

چ ـ بازدید ماهانه از کانون اصلاح و تربیت و ایجاد بانک اطلاعاتی مرتبط، به منظور ارائه گزارش به مسؤولان ذی ربط و انجام پیگیری های لازم؛

ح ـ بازدید مستمر از دفاتر شهرستان و بخش جهت پایش و ارزیابی روند اجرای برنامه های شورای اجتماعی، نظام مراقبت اجتماعی دانش آموزان (نماد)، سازمان تعلیم و تربیت استانی و مانند آن؛

خ ـ تهیه گزارش های دوره ای مشتمل بر وضعیت موجود، اقدامات صورت گرفته و پیشنهادهای لازم، برای ارائه به معاونت امور خانواده؛

د ـ تدوین و تصویب برنامه های عملیاتی لازم در شورای استان، و ابلاغ به دفاتر و نمایندگان دفاتر و نظارت و پیگیری نحوه اجرای برنامه ها.

تبصره ـ دفاتر استانی و شهرستانی در ارتباط با واحدهای مددکاری مجتمع های قضایی اطفال و نوجوانان یا خانواده، صرفاً به عنوان ناظر و پیگیری کننده اقدام می کنند و امور اجرایی این مراجع، بر عهده رئیس واحد مربوط است.

ماده۱۲ـ رئیس دفتر استان پس از اخذ گزارش دفاتر و نمایندگان دفتر در حوزه های قضایی استان و جمع بندی نتایج عملکرد دستگاه های اجرایی، هر شش ماه یک نوبت، گزارشی از اقدامات خود تهیه می نماید. این گزارش پس از بررسی در شورای استانی، برای شورا ارسال می شود.

تبصره۱: معاونت فناوری اطلاعات و برنامه ریزی دادگستری کل استان مکلف است نسبت به ارتقاء سامانه مدیریت قضایی پرونده ها با لحاظ جایگاه دفاتر استانی، شهرستانی و بخش و نمایندگان این دفاتر اقدام و در صورت نیاز، دسترسی های لازم را ایجاد کند.

تبصره۲: رئیس دفتر استان به منظور طرح مشکلات، هم اندیشی در جهت مرتفع ساختن آن ها و ارائه راهکارهای لازم در اجرای وظایف مقرر در این دستورالعمل، در صورت لزوم و در راستای گزارش های واصله، از نماینده مرجع مربوط دعوت به عمل می آورد.

ماده۱۳ـ وظایف دفاتر شهرستان و بخش و یا نمایندگان دفاتر، عبارت است از:

الف ـ مداخله فوری به منظور پیشگیری از بزه دیدگی اطفال و نوجوانان در معرض خطر شدید و قریب الوقوع، جلوگیری از ورود آسیب بیشتر به آنان و درخواست اقدام های حمایتی قضایی از مراجع مربوط؛

ب ـ ارائه مشاوره و معاضدت حقوقی و تشکیل پرونده حمایتی برای اشخاص مشمول حمایت؛

پ ـ مساعدت در ایجاد شرایط مناسب در خانواده برای اطفال و نوجوانان در معرض خطر یا بزه دیده؛ با استفاده از ظرفیت نهادهای حمایتی بخش خصوصی و تشکل های مردم نهاد؛

ت ـ بازدید از کانون اصلاح و تربیت و دیگر مراکز استقرار اطفال و نوجوانان اعم از دولتی و غیر دولتی به منظور پیگیری وضعیت آنان؛

ث ـ تهیه گزارش های آماری و تحلیلی مرتبط با اطفال و نوجوانان به صورت ماهانه یا موردی و ارائه آن به دفاتر استانی.

تبصره۱: در صورتی که برای انجام وظایف مقرر در این ماده نیاز به اخذ نمایندگی دادستان باشد، پس از اعلام رئیس دفاتر استان یا شهرستان، دادستان مربوط در کوتاه ترین زمان ممکن، اقدام مقتضی معمول خواهد داشت.

تبصره۲: دفتر می تواند در انجام وظایف خود از ظرفیت سازمان های مردم نهاد نیز استفاده نماید.

فصل چهارم ـ سایر مقررات

ماده۱۴ـ در مواردی که اجرای وظایف دفتر استان یا نماینده شهرستان نیازمند هماهنگی با دیگر واحدهای حوزه قضایی باشد، دفتر استان مراتب را برای ایجاد هماهنگی لازم، به رئیس کل دادگستری استان اعلام می کند.

ماده۱۵ـ مرجع قضایی چنانچه حین انجام وظیفه از وجود اشخاص مشمول حمایت این دستورالعمل مطلع شود، باید مراتب را حسب مورد به دفاتر شهرستانی و بخش اعلام کند.

ماده۱۶ـ مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه مکلف است ظرف شش ماه از تصویب این دستور العمل، با همکاری معاونت اجتماعی نسبت به ارتقاء و به روزرسانی «سامانه جامع حمایت از اطفال و نوجوانان » و توسعه سالانه آن بر اساس نیاز دفتر و دفاتر استان، شهرستان و بخش اقدام کند.

ماده۱۷ـ نظارت بر حسن اجرای دستورالعمل با معاون اول قوه قضائیه است. معاون اجتماعی گزارش سالانه نحوه اجرای این دستورالعمل را مشتمل بر پیشنهادهای لازم به معاون اول قوه قضائیه ارائه می دهد.

این دستورالعمل مشتمل بر هفده ماده و نه تبصره، در تاریخ ۱۴۰۴/۹/۱۵ به تصویب رئیس قوه قضائیه رسید و از تاریخ ابلاغ، لازم الاجرا است.

رئیس قوه قضائیه ـ غلامحسین محسنی اژیه