شیوه نامه ارزیابی شایستگی ها و ویژگی های عمومی مدیران حرفه‌ای
دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده (۵) قانون مدیریت خدمات کشوری
در اجرای ماده (۱۰) دستورالعمل اجرایی نحوه انتخاب، انتصاب و ارتقاء افراد به پست‌های مدیریت حرفه‌ای (موضوع تصویب‌نامه شماره ۳۴۶۹ مورخ ۱۴۰۴/۰۱/۲۳ شورای عالی اداری) «شیوه نامه ارزیابی شایستگی ها و ویژگی های عمومی مدیران حرفه ای»، به شرح زیر برای اجرا ابلاغ می‌شود.
شیوه نامه ارزیابی شایستگی ها و ویژگی های عمومی مدیران حرفه ای
الف- تعاریف واژگان و اختصارات
ماده ۱- در این شیوهنامه اصطلاحات و واژگان در معانی مشروح زیر به‌کار رفته است:
– سازمان: سازمان اداری و استخدامی کشور
– دستگاه اجرایی: دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده (۵) قانون مدیریت خدمات کشوری
– مرکز: مرکز آموزش مدیریت دولتی
– تصویب‌نامه: تصویب‌نامه شماره ۳۴۶۹مورخ ۱۴۰۴/۰۱/۲۳ شورای عالی اداری موضوع «دستورالعمل اجرایی نحوه انتخاب، انتصاب و ارتقاء افراد به پست‌های مدیریت حرفه‌ای»
– مدیران حرفه‌ای: به آن دسته از کارمندان دستگاه‌های اجرایی اطلاق می‌شود که عهده‌دار سمتهای مدیریتی، به استثنای سمتهای مدیریت سیاسی موضوع ماده (۷۱) قانون مدیریت خدمات کشوری و همترازان آنها هستند.
– شایستگی‌های عمومی مدیران حرفه‌ای: به مجموعه‌ای از دانش، نگرش، مهارت‌ها، توانایی‌ها و ویژگیهای فردی اطلاق می‌شود که امکان ایفای صحیح نقش‌ها و انجام وظایف مدیریتی را برای فرد فراهم می‌سازد.
– مدل شایستگی عمومی مدیران حرفه‌ای: چارچوب ساختارمندی از ویژگیها و شایستگی‌های مورد نیاز که امکان انجام موفقیت‌آمیز نقش‌ها و وظایف مدیریتی را برای فرد فراهم می‌سازد.
– نیمرخ شایستگی: مستندی است که بر اساس نتایج ارزیابی شایستگی‌های فرد تدوین می‌شود و وضع موجود، ظرفیت‌ها و کمبودهای دانشی، مهارتی و نگرشی آنان را برای آمادگی پذیرش سمتهای مدیریتی و یا ارتقاء به سطوح بالاتر نشان می‌دهد.
– کانون‌های ارزیابی: مراکز وابسته به دستگاه‌های اجرایی و یا بخش خصوصی تأیید صلاحیت شده توسط سازمان هستند که بر مبنای شاخصها، ابزارها و فرایندهای رسمی مورد تأیید سازمان نسبت به ارزیابی شایستگی‌های کارمندان و تعیین میزان توان بالقوه آنان برای احراز سمتهای مدیریتی اقدام می‌نمایند.
– گواهینامه صلاحیت کانون‌های ارزیابی: سندی است که پس از ارزیابی و اعتبارسنجی کانون‌های ارزیابی توسط سازمان، برای متقاضیان صادر می‌شود که در این شیوهنامه به اختصار «گواهی صلاحیت» نامیده شده است.
– سامانه کانون‌ها: سامانه ارزیابی شایستگی‌های عمومی مدیران حرفه‌ای توسط کانون‌های ارزیابی به آدرس: https://kanoon.karmandiran.ir
ب- سنجش و ارزیابی شایستگی‌های عمومی مدیران حرفه‌ای
ماده ۲- دستگاه‌های اجرایی موظفند برای انتصاب کارمندان به پست‌های مدیریت حرفه‌ای و یا ارتقاء آنان در این پست‌ها، ضمن رعایت سایر مفاد تصویب‌نامه، نسبت به سنجش و ارزیابی شایستگی‌های عمومی آنان از طریق کانون‌های ارزیابی اقدام نمایند.
تبصره ۱- در انتصاب افراد به پست‌های مدیریت حرفه‌ای در شرایط زیر، الزامی به ارائه «گواهینامه شایستگی‌های عمومی مدیران حرفه‌ای» نیست:
۱. افرد سابقه تصدی پست‌های مدیریت حرفه‌ای همان سطح را داشته است.
۲. فرد به پست‌های مدیریتی همسطح پست کنونی منصوب می‌شود.
۳. فرد به پست پایینتر از پست کنونی یا پست‌های تصدی شده قبلی، منصوب می‌شود.
۴. فرد به پست‌های مدیریتی واحدهای ستادی و عملیاتی موضوع تبصره (۲) ماده (۳) تصویب‌نامه، منصوب می‌شود (اختیار تصمیمگیری در خصوص الزام یا عدم الزام مشمولین این بند به ارائه گواهینامه، بر عهده شورای راهبری تحول اداری دستگاه اجرایی است).
تبصره ۲- دستگاه‌های اجرایی در صورت تمایل می‌توانند برای ارزیابی شایستگی‌های عمومی «مدیران عملیاتی» خود، از طریق کمیته سرمایه انسانی دستگاه و با استفاده از ابزارهای معتبر اقدام نمایند.
ماده ۳- دستگاه‌های اجرایی موظفند از طریق کانون‌های ارزیابی، ویژگیها و شایستگی‌های عمومی مدیران حرفه‌ای خود را مطابق مدلهای ارائه‌شده زیر و بر اساس مصادیق رفتاری مندرج در جدول شماره (۱)، با استفاده از نمونه ابزارهای ارائه شده در ماتریس شایستگی (جداول شماره ۲و ۳) مورد سنجش و ارزیابی قرار دهند.
تبصره ۱- برای سنجش هر یک از شایستگی‌ها، حداقل دو ابزار میبایست مورد استفاده قرار گیرد.
تبصره ۲- در صورتی که کانون‌های ارزیابی، تمایل به استفاده از ابزارهای دیگری غیر از ابزارهای اشاره شده در جدول ماتریس ابزارها (جداول شماره دو و سه) برای سنجش و ارزیابی هر یک از شایستگی‌های عمومی مدیران داشته باشند، می‌توانند نسبت به معرفی آنها به مرکز، جهت اعتبارسنجی و تایید، اقدام نمایند. استفاده از این ابزارها توسط کانون‌ها پس از تأیید مرکز و ابلاغ از سوی سازمان، بلامانع است.
جدول شماره (۱): تعاریف و مصادیق رفتاری شایستگی‌ها و ویژگیهای عمومی مدیران حرفه‌ای
جدول شماره (۲): ماتریس نمونه ابزارهای ارزیابی شایستگی‌ها و ویژگیهای عمومی مدیران ستادی (غیرعملیاتی)
جدول شماره (۳): ماتریس نمونه ابزارهای ارزیابی شایستگی‌ها و ویژگیهای عمومی مدیران عملیاتی
ماده ۴- ارزیابی شایستگی‌های مدیران حرفه‌ای دستگاه‌های اجرایی از طریق سنجش «ویژگیها و شایستگی‌های عمومی» موضوع این شیوهنامه توسط کانون‌های ارزیابی و سنجش «شایستگی‌های اختصاصی» موضوع ماده (۶) تصویب‌نامه بر اساس مفاد ماده مذکور صورت می‌پذیرد.
ج- فرایند سنجش و ارزیابی شایستگی‌ها و ویژگیهای عمومی
ماده ۵- سنجش و ارزیابی شایستگی‌ها و ویژگیهای عمومی مدیریتی موضوع بند «د» ماده (۳) تصویب‌نامه، قبل از انتصاب و یا ارتقاء به سطوح بعدی مدیریتی، از طریق «کانون‌های ارزیابی» صورت می‌پذیرد.
ماده ۶- دستگاه‌های اجرایی موظفند بر اساس نیازها و پست‌های مدیریتی (با رعایت مستثنیات موضوع تبصره ۲ ماده ۳ و تبصره ۱ماده ۵ تصویب‌نامه)، افراد واجد شرایط را برای شرکت در برنامه ارزیابی به کانون‌های ارزیابی وابسته به خود یا خارج از دستگاه اجرایی معرفی نمایند.
تبصره ۱- کانون‌های ارزیابی وابسته به دستگاه‌های اجرایی، صرفاً مجاز به فعالیت در همان دستگاه هستند و اجازه ارائه خدمات ارزیابی به سایر دستگاه‌های اجرایی را ندارند.
تبصره ۲- کانون‌های ارزیابی وابسته به دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی، در صورت تایید صلاحیت توسط سازمان می‌توانند نسبت به ارائه خدمات ارزیابی به دستگاه‌های اجرایی اقدام نمایند.
تبصره ۳- کانون‌های ارزیابی وابسته به سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استانها، صرفاً مجاز به فعالیت در استان مربوطه میباشند.
تبصره ۴- ارزیابی ویژگیها و شایستگی‌های عمومی افراد برای انتصاب در سطوح مدیریت میانی و ارشد، توسط کانون ارزیابی مرکز و ارزیابی برای سطوح مدیریت پایه و عملیاتی از طریق کانون‌های ارزیابی تایید صلاحیت شده توسط سازمان صورت می‌پذیرد. همچنین ارزیابی مدیران میانی و ارشد در واحدهای استانی دستگاه‌های اجرایی، توسط مرکز و با همکاری سازمان‌های مدیریت و برنامه‌ریزی استان در محل استان مربوطه و یا به صورت منطقهای انجام می‌شود.
تبصره ۵- ارزیابی ویژگیها و شایستگی‌های عمومی افراد برای انتصاب در پست فرماندار، توسط کانون ارزیابی تایید صلاحیتشده وابسته به وزارت کشور انجام می‌پذیرد.
ماده ۷- فرایند معرفی افراد به کانون‌های ارزیابی شایستگی از طریق سامانه ارزیابی شایستگی‌های عمومی مدیران حرفه‌ای (سامانه کانون‌ها) صورت می‌گیرد. دستگاه‌های اجرایی موظفند مشخصات افراد واجد شرایط و اسامی کانون‌های طرف قرارداد خود را در سامانه مذکور ثبت نمایند.
تبصره- مسئولیت رعایت قوانین و مقررات در معرفی افراد به کانون‌های ارزیابی و انتصاب آنان در پست‌های مدیریتی برعهده دستگاه اجرایی بوده و انجام نظارت و کنترل‌های احتمالی توسط سازمان در سامانه برای معرفی افراد به کانون‌ها، نافی مسئولیت دستگاه‌های اجرایی نیست
ماده ۸- کانون‌های ارزیابی موظفند فرایند ارزیابی افراد معرفی شده از سوی دستگاه‌های اجرایی را بر اساس مدل، مصادیق رفتاری و ابزارهای عنوان شده در این شیوه نامه، مورد سنجش قرار داده و مستندات مربوطه (نظیر برنامه کانون، نتایج ارزیابی و صدور گواهینامه شایستگی) را در بستر سامانه کانون‌ها ثبت و بارگذاری نمایند.
ماده ۹- افرادی که حد نصاب امتیازات مندرج در جداول شماره‌های (۴) و (۵) در هر شایستگی را در فرایند کانون ارزیابی کسب نمایند، «گواهینامه شایستگی عمومی مدیران حرفه‌ای» بر اساس نمونه گواهینامه طراحی شده (شکل زیر) دریافت میکنند. این دسته از افراد واجد شرط لازم مندرج در بند «د» ماده (۳) تصویب‌نامه برای انتصاب به پست‌های مدیریتی در سطح قید شده در گواهینامه هستند.
تبصره- گواهینامه‌های شایستگی صرفاً باید پس از دریافت شماره از سامانه کانون‌ها و درج آن در گواهینامه صادر شوند.
نمونه گواهینامه شایستگی عمومی مدیران حرفه‌ای
ماده ۱۰- نتیجه ارزیابی شایستگی‌های عمومی مدیریتی افراد معرفی شده به کانون‌های ارزیابی بر اساس جداول شماره (۴) و (۵) تعیین می‌شود. افرادی که بر اساس امتیازات مکتسبه، واجد شرایط برای «معرفی به دوره‌های توسعه شایستگی» باشند، جهت شرکت در برنامه‌های توسعه‌ای بر اساس نیمرخ شایستگی به مراکز آموزشی دستگاه اجرایی یا سایر مراکز آموزشی تأیید صلاحیتشده معرفی میشوند. گواهینامه دوره‌های توسعه توسط دستگاه اجرایی برای ادامه فرایند در سامانه کانون‌ها بارگذاری می‌شود تا نسبت به صدور «گواهینامه شایستگی عمومی مدیران حرفه‌ای» اقدام شود.
تبصره ۱- افراد در صورت داشتن اعتراض نسبت به نتیجه کانون‌های ارزیابی، می‌توانند حداکثر ظرف مدت یک ماه پس از اعلام نتیجه، درخواست خود را به صورت مکتوب به مرکز اعلام نمایند. مرکز نیز حداکثر ظرف مدت دو ماه از تاریخ دریافت اعتراض و با اخذ هزینه، نسبت به ارزیابی مجدد فرد در موارد مطروحه اقدام می‌نماید. ارزیابی مجدد صرفاً یکبار قابل انجام بوده و نتیجه اعلامی توسط مرکز نتیجه نهایی خواهد بود.
تبصره ۲- مرکز می‌تواند در فرایند رسیدگی به اعتراضات، ارزیابی مجدد را به صورت متمرکز، منطقهای یا استانی اجرا نماید.
تبصره ۳- در مواردی که اعتراض، نسبت به نتایج کانون ارزیابی اولیه خود مرکز مطرح باشد (چنانچه مرکز خود نقش کانون ارزیابی اولیه را ایفا کرده باشد)، رسیدگی به این اعتراض توسط مرکز با رعایت سازوکار و بازه‌های زمانی مندرج در تبصره (۱) از طریق تغییر کلیه اعضای تیم ارزیابی اولیه و تشکیل تیم جدید صورت می‌گیرد.
تبصره ۴- افرادی که در کانون ارزیابی مردود میشوند بعد از گذشت حداقل یک سال از تاریخ ارزیابی می‌توانند مجدداً در فرایند ارزیابی شرکت نمایند.
جدول شماره (۴): نتایج کانون ارزیابی مدیران ستادی (غیرعملیاتی)
* در صورت داشتن شرایط معرفی به دوره‌های شایستگی، فرد صرفاً دوره‌های مرتبط با شایستگی‌هایی را طی می‌کند که امتیاز مکتسبه وی در آنها کمتر از ۶۰ درصد بوده است.
جدول شماره (۵): نتایج کانون ارزیابی مدیران عملیاتی
ماده ۱۱- کانون‌های ارزیابی موظفند نسبت به ثبت نتایج ارزیابی افراد در سامانه کانون‌ها اقدام نمایند. همچنین برای هر یک از افراد ارزیابی‌شونده، نیمرخ شایستگی تهیه و به صورت محرمانه در اختیار دستگاه اجرایی متبوع کارمند قرار دهند.
د- کانون‌های ارزیابی
ماده ۱۲- کانون‌های ارزیابی متقاضی، بر اساس ضوابط مندرج در جدول شماره (۶) توسط سازمان بررسی و در صورت احراز شرایط لازم، تأیید صلاحیت میشوند. فهرست کانون‌های ارزیابی وابسته به دستگاه‌های اجرایی و بخش خصوصی که تأیید صلاحیت شدهاند، توسط سازمان اطلاع‌رسانی می‌شود.
تبصره- دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی که دارای مجوز قطعی برگزاری دوره‌های آموزشی بلندمدت در یکی از رشته‌های مدیریت، روانشناسی، علوم تربیتی، مدیریت آموزشی، علوم اجتماعی و مهندسی صنایع از شورای گسترش آموزش عالی هستند و همچنین واحد مرکزی جهاد دانشگاهی، می‌توانند نسبت به درخواست اعتبارسنجی برای دریافت «گواهی صلاحیت» اقدام نمایند.
جدول شماره (۶): شرایط صدور گواهی صلاحیت کانون‌های ارزیابی
ماده ۱۳- تمدید اعتبار کانون‌های ارزیابی علاوه بر استمرار شرایط مندرج در جدول شماره (۶)، منوط به ارزیابی عملکرد آنها می‌باشد. کانون‌های ارزیابی برای تمدید اعتبار، موظفند مدارک عنوان شده در جدول مذکور را حداقل دو ماه قبل از پایان تاریخ اعتبار، به سازمان ارسال نماید.
هـ- شرایط مدیران، سرارزیابان و ارزیابان کانون
ماده ۱۴- کانون‌های ارزیابی موظف به استفاده از مدیران، سرارزیابان و ارزیابان حرفه‌ای دارای گواهینامه معتبر از مرکز، در تیم‌های ارزیابی خود هستند. مرکز برنامه تربیت مدیران کانون، سرارزیابان و ارزیابان حرفه‌ای را بر اساس عناوین جدول شماره (۷) اجرا می‌نماید.
تبصره ۱- گواهینامه‌های صادره توسط مرکز برای افراد قبل از ابلاغ این شیوهنامه، همچنان تا پایان مهلت اعتبار درج شده در گواهینامه، معتبر بوده و کانون‌ها مجاز به استفاده از خدمات آنان هستند.
تبصره ۲- مرکز موظف است برای دارندگان گواهینامه‌های مدیران کانون، سرارزیابان و ارزیابان حرفه‌ای، دوره‌های «نوآموزی، بازآموزی و هماهنگی» برگزار نماید؛ به گونهای که دارنده هر گواهینامه هر دو سال یکبار بتواند در دوره‌های مزبور شرکت کند. در صورت عدم شرکت افراد در دوره‌های مزبور، امکان استفاده از خدمات آنان توسط کانون‌ها، میسر نیست.
تبصره ۳- گذراندن دوره‌های عمومی صرفاً یک بار برای ارزیابان، سرارزیابان و مدیران کانون‌ها الزامی است.
جدول شماره (۷): برنامه آموزشی «تربیت مدیر کانون، سرارزیاب و ارزیاب حرفه‌ای»
ماده ۱۵- افراد برای شرکت در برنامه تربیت ارزیاب حرفه‌ای و اخذ گواهینامه از مرکز، جهت ارزیابی در کانون‌های ارزیابی باید دارای شرایط عمومی زیر باشند:
الف) حداقل سن ۳۵سال
ب) دارا بودن مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد یا دکتری در یکی از گرایش‌های رشته‌های مدیریت، مهندسی صنایع، روانشناسی، علوم تربیتی، علوم اجتماعی و مدیریت آموزشی
ج) دارا بودن حداقل (۴) سال سابقه کار در بخش عمومی یا خصوصی.
ماده ۱۶- افراد برای شرکت در برنامه تربیت سرارزیاب حرفه‌ای و اخذ گواهینامه از مرکز، باید دارای شرایط عمومی زیر باشند:
الف) داشتن گواهینامه «تربیت ارزیاب حرفه‌ای» از مرکز
ب) ارائه گواهی مبنی بر داشتن حداقل سه سال سابقه به عنوان ارزیاب با ارزیابی حداقل ۱۵۰ نفر در طول سه سال، از کانون‌های تأیید صلاحیت شده توسط سازمان.
ماده ۱۷- شرکت افراد در برنامه «تربیت مدیر کانون» برای اخذ گواهینامه از مرکز، منوط به دارا بودن شرایط عمومی زیر است:
الف) دارا بودن گواهینامه ارزیاب حرفه‌ای از مرکز
ب) حداقل ۳سال سابقه ارزیابی در کانون‌های ارزیابی
تبصره- مدیران کانون‌های وابسته به دستگاه‌های اجرایی که کارمند همان دستگاه باشند، برای شرکت در برنامه از شرایط عمومی مذکور در این ماده معاف هستند. گواهینامه اخذ شده در این وضعیت، صرفاً برای مدیریت کانون دستگاه اجرایی متبوع خود دارای اعتبار است.
ماده ۱۸- مرکز موظف است سرفصلهای آموزشی دوره تربیت مدیران، سرارزیابان و ارزیابان حرفه‌ای و همچنین دوره‌های «نوآموزی، بازآموزی و هماهنگی» را حداکثر ظرف مدت سه ماه پس از ابلاغ این شیوهنامه بازبینی و تدوین نموده و به تایید سازمان برساند.
و- توسعه شایستگی‌های عمومی مدیران حرفه‌ای
ماده ۱۹- افرادی که در هر یک از سطوح مدیریتی توسط کانون ارزیابی مورد ارزیابی قرار میگیرند، در صورت عدم کسب حد نصاب امتیاز لازم و حائز شرایط بودن برای «معرفی به دوره‌های توسعه شایستگی» مطابق مفاد جداول شماره‌های (۴) و (۵) این شیوهنامه، پس از معرفی از سوی دستگاه متبوع، در برنامه‌های آموزشی و توسعه‌ای مشخص شده در نیمرخ شایستگی شرکت نموده و دوره مذکور را با موفقیت (کسب حداقل ۶۰درصد نمره دوره) طی کنند.
تبصره ۱- عناوین نیازهای آموزشی و توسعه‌ای به تفکیک هر یک از شایستگی‌های عمومی مدیران حرفه‌ای در جدول شماره (۸) تعیین شده است. کانون‌های ارزیابی موظفند بر اساس نتایج فرایند ارزیابی و نیمرخ شایستگی افراد نیازمندیهای آموزشی هر یک از افراد ارزیابی شده را در هر یک از شایستگی‌ها مشخص نمایند.
تبصره ۲- محتوای دوره‌های توسعه شایستگی موضوع این ماده توسط مرکز تهیه و ابلاغ خواهد شد. برگزاری این دوره‌ها نیز توسط مرکز، سازمان‌های مدیریت و برنامه‌ریزی استانها و واحدهای آموزشی دستگاه‌های اجرایی صورت می‌پذیرد. واحدهای آموزش دستگاه‌های اجرایی صرفاً می‌توانند برای کارکنان دستگاه متبوع خود دوره‌های مذکور را برگزار کنند.
تبصره ۳- طی دوره‌های توسعه شایستگی با در نظر گرفتن مدت زمان مشخص شده برای هر دوره، باید حداقل در طول دو هفته انجام شود.
جدول شماره (۸): عناوین دوره‌های توسعه ویژگیها و شایستگی‌های عمومی
ز- نظارت و ارزیابی
ماده ۲۰- دستگاه‌های اجرایی مکلفند فرایند معرفی افراد به کانون‌های ارزیابی طرف قرارداد خود را در بستر سامانه کانون‌ها انجام دهند و سالانه گزارش عملکرد خود را در این زمینه به سازمان ارائه نمایند.
ماده ۲۱- کانون‌های ارزیابی مکلفند اطلاع‌رسانی برنامه زمان‌بندی خود و اعلام نتیجه را در بستر سامانه کانون‌ها انجام دهند و صدور گواهینامه پس از اخذ شماره از سامانه مذکور صورت پذیرد.
ماده ۲۲- نظارت بر فرایند فعالیت کانون‌های ارزیابی، حسب مورد بر عهده سازمان و دستگاه‌های اجرایی است.
ح- سایر
ماده ۲۳- سامانه الکترونیکی بانک اطلاعات مدیران حرفه‌ای دارای «گواهینامه شایستگی عمومی مدیریت حرفه‌ای» توسط سازمان طراحی و استقرار می‌یابد. دستگاه‌های اجرایی موظفند اطلاعات کارشناسان و مدیران حرفه‌ای خود را که دارای «گواهینامه شایستگی عمومی مدیریت حرفه‌ای» هستند در سامانه مذکور ثبت و به‌روزرسانی نمایند. تا زمان استقرار سامانه مذکور، دستگاه‌های اجرایی باید اطلاعات کارشناسان و مدیران مذکور را به طرق مقتضی ثبت و به‌روزرسانی کرده و اطلاعات آنها را در قالب لوح فشرده به صورت اکسل به سازمان اعلام نمایند.
علاءالدین رفیع زاده- معاون رییس جمهور و رییس سازمان اداری و استخدامی کشور