NPT چیست و خروج از آن چه پیامدهایی دارد؟
پیمان NPT یا معاهده عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای (Non-Proliferation Treaty)، یک توافق‌نامه بین‌المللی است که با هدف جلوگیری از گسترش سلاح‌های هسته‌ای، تشویق به استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای و حرکت به سوی خلع سلاح هسته‌ای شکل گرفته است. این پیمان در سال ۱۹۶۸ به امضا رسید و از ۱۹۷۰ لازم‌الاجرا شد.
عضویت ایران در NPT
ایران در تیرماه ۱۳۴۷ (ژوئیه ۱۹۶۸) این پیمان را امضا کرد و در سال ۱۳۴۹ (۱۹۷۰ میلادی) با تصویب مجلس شورای ملی، به‌طور رسمی به آن پیوست. از آن زمان، ایران همواره یکی از اعضای رسمی پیمان محسوب می‌شود و فعالیت‌های هسته‌ای خود را تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) قرار داده است.
کشورهای عضو و غیرعضو NPT
تا به امروز بیش از ۱۹۰ کشور جهان به عضویت NPT درآمده‌اند.
فقط چهار کشور جهان عضو این پیمان نیستند:
• هند
• پاکستان
• اسرائیل
• کره شمالی (که ابتدا عضو شد، اما در سال ۲۰۰۳ از آن خارج شد)
تعهدات کشورهای عضو NPT
کشورهای عضو به دو دسته تقسیم می‌شوند:
1. دارندگان سلاح هسته‌ای (Nuclear-Weapon States)
شامل پنج کشور که پیش از سال ۱۹۶۷ سلاح هسته‌ای داشته‌اند:
• آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، بریتانیا
2. کشورهای غیرهسته‌ای (Non-Nuclear-Weapon States)
مانند ایران، که متعهد شده‌اند به دنبال ساخت یا دستیابی به سلاح هسته‌ای نروند.
تعهدات اصلی:
کشورهای غیرهسته‌ای:
• نباید به دنبال ساخت یا مالکیت سلاح هسته‌ای بروند.
• باید تمام فعالیت‌های هسته‌ای خود را به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرده و تحت نظارت قرار دهند.
• صرفاً از فناوری هسته‌ای برای مقاصد صلح‌آمیز استفاده کنند.
کشورهای دارای سلاح هسته‌ای:
• نباید به سایر کشورها در ساخت یا انتقال سلاح هسته‌ای کمک کنند.
• متعهد به خلع سلاح هسته‌ای در بلندمدت هستند.
• باید امکان استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای را در اختیار دیگر کشورها قرار دهند.
پیامدهای احتمالی خروج از NPT
بر اساس ماده ۱۰ پیمان NPT، هر کشوری می‌تواند با اعلام رسمی و با ذکر دلایل امنیتی، از این پیمان خارج شود. با این حال، چنین اقدامی تبعات گسترده‌ای دارد:
• افزایش فشار بین‌المللی و سیاسی
• تحریم‌های جدید و شدیدتر
• توقف همکاری‌های صلح‌آمیز علمی و فناوری
• اتهام حرکت به سمت ساخت سلاح هسته‌ای
• احتمال تشکیل اجماع جهانی علیه کشور خارج‌شده
طرح سه‌فوریتی مجلس برای خروج ایران از NPT
در ۲۵ خرداد ۱۴۰۴، نماینده مشهد و عضو کمیسیون اقتصادی مجلس، میثم ظهوریان، از ثبت طرح سه‌فوریتی برای خروج ایران از NPT خبر داد. این طرح، بر اساس ماده ۱۰ معاهده، دولت را موظف می‌کند که از پیمان خارج شود. وی گفت:
«این طرح به خاطر تهدیدات امنیتی علیه ایران تدوین شده و در صورت تصویب، ایران رسماً از معاهده خارج خواهد شد.»
در صورت تصویب سه‌فوریت این طرح:
• بدون ارجاع به کمیسیون‌های تخصصی، در اولین جلسه علنی مجلس بررسی می‌شود.
• شورای نگهبان نیز باید ظرف یک روز نظر خود را اعلام کند.