بنچاق چیست؟
بنچاق یک سند رسمی است که هنگام انجام معامله ملک، در دفترخانه اسناد رسمی تنظیم می‌شود. این سند، شامل تمام جزئیات مربوط به معامله است؛ از جمله مشخصات خریدار و فروشنده، مشخصات ملک، مبلغ معامله، نحوه پرداخت و شرایط قرارداد.
بنچاق را می‌توان سند ثبت‌شده‌ای دانست که به عنوان گزارش کامل از یک معامله ملکی تنظیم می‌شود و توسط دفترخانه رسمی به امضای طرفین و سردفتر می‌رسد.
بنچاق در گذشته چه نقشی داشت؟
پیش از اجرای طرح سندهای تک‌برگ و ثبت الکترونیک املاک، بنچاق نقش سند مالکیت را ایفا می‌کرد. در آن زمان، زمانی که شخصی ملکی را خریداری می‌کرد، تنها مدرکی که به عنوان سند مالکیت دریافت می‌کرد همان برگه بنچاق بود که با امضا و مهر دفترخانه اعتبار قانونی داشت.
اما با تغییر فرآیندهای ثبتی و راه‌اندازی سامانه‌های نوین در سازمان ثبت اسناد و املاک، این ساختار تغییر کرد. امروزه، پس از تنظیم بنچاق، اطلاعات آن به اداره ثبت ارسال می‌شود و سند رسمی مالکیت (سند تک‌برگ) به نام خریدار صادر می‌شود.
بنچاق در حال حاضر چه کاربردی دارد؟
هرچند امروزه بنچاق سند مالکیت محسوب نمی‌شود، اما همچنان یکی از مدارک رسمی مهم در جریان معاملات ملکی است. بنچاق:
• گزارشی دقیق از جزئیات معامله است
• در صورت بروز اختلاف میان طرفین، قابل استناد در محاکم قضایی است
• مکمل سند مالکیت رسمی است و اطلاعات پشتیبان آن را در خود دارد
به همین دلیل، توصیه می‌شود خریداران ملک بنچاق را مانند سایر مدارک رسمی، با دقت نگهداری کنند.
چه اطلاعاتی در بنچاق ثبت می‌شود؟
بنچاق معمولاً شامل چند صفحه است و اطلاعات زیر را در خود دارد:
• مشخصات کامل خریدار و فروشنده (نام، نام پدر، کد ملی، شماره شناسنامه، محل اقامت)
• مشخصات ملک:
• شماره پلاک ثبتی
• مساحت دقیق
• موقعیت و آدرس ملک
• نوع کاربری (مسکونی، تجاری، اداری و…)
• مبلغ معامله و روش پرداخت
• توضیحات تکمیلی در خصوص شروط قرارداد
• نام و شماره دفترخانه و امضای سردفتر
• امضای طرفین معامله و شاهدان (در صورت لزوم)
تفاوت بنچاق با سند مالکیت
بسیاری از افراد تصور می‌کنند بنچاق همان سند مالکیت است، در حالی‌که این دو کاملاً متفاوت‌اند:
• بنچاق سندی است که در لحظه‌ی انجام معامله تنظیم می‌شود و هدف آن ثبت دقیق توافقات بین طرفین است. این سند در دفترخانه نوشته و مهر می‌شود و شامل تمام جزئیات معامله است.
• سند مالکیت اما سندی است که توسط اداره ثبت اسناد و املاک کشور صادر می‌شود و بیانگر مالکیت قانونی فرد نسبت به ملک است. این سند رسمی‌ترین مدرک اثبات مالکیت محسوب می‌شود.
به بیان ساده، بنچاق سند اثبات معامله است، نه اثبات مالکیت نهایی. برای آنکه شخص خریدار مالک رسمی و قانونی شناخته شود، باید پس از تنظیم بنچاق، سند مالکیت نیز به نام او صادر شود.
تفاوت بنچاق با مبایعه نامه
مبایعه نامه، یکی از انواع سند عادی، در قانون مدنی می‌باشد که در انعقاد قراردادهای بیع و خرید و فروش، مورد استفاده قرار می‌گیرد. هنگامی که طرفین، قصد انعقاد قرارداد خرید و فروش اموال منقول و غیر منقول و یا بیع را دارند، اقدام به تنظیم یک مبایعه نامه، میان خود می‌نمایند و علاوه بر مشخصات طرفین قرارداد، مورد معامله و ثمن آن، تمامی تعهدات شان را نیز در آن، درج می‌کنند. با توجه به این تعریف، تفاوت بنچاق، به معنای رونوشت سند رسمی و مبایعه نامه از قرار زیر است:
مبایعه نامه، یک سند عادی است که توسط طرفین قرارداد، تنظیم می‌شود، حال آنکه بنچاق، در معنای امروزی آن، رونوشتی از سند است که توسط دفاتر اسناد رسمی، به افراد، داده می‌شود.
بنچاق در معنای امروزی آن، سندی است که توسط مامور صلاحیتدار، تنظیم شده؛ لذا، ادعای تردید و انکار، در خصوص آن، مسموع نیست و صرفا، می‌شود نسبت به آن، ادعای جعل کرد. ولی، در خصوص مبایعه نامه، علاوه بر جعل، ادعای تردید و انکار نیز مسموع است.
اهمیت نگهداری بنچاق
با وجود اینکه سند مالکیت سند نهایی است، بنچاق نیز باید با دقت نگهداری شود، زیرا:
• در مواقع اختلاف، بنچاق می‌تواند اطلاعات و شروط مهم قرارداد را اثبات کند
• برای مراجعه به اداره ثبت، پیگیری اصلاحات، یا انجام معاملات بعدی، مفاد بنچاق اهمیت دارد
• برخی اطلاعاتی که در سند مالکیت درج نمی‌شود (مثل نحوه پرداخت یا شروط خاص)، فقط در بنچاق وجود دارد
اگر بنچاق گم شود چه باید کرد؟
در صورت گم شدن بنچاق، جای نگرانی نیست. با مراجعه به همان دفترخانه‌ای که معامله در آن ثبت شده و ارائه مدارک هویتی، می‌توانید رونوشت رسمی بنچاق را دریافت کنید.