قانون ایمنی راهها و راه آهن
مصوب ۱۳۴۹/۰۴/۰۷
قانون ایمنی راهها و راه آهن
مصوب ۱۳۴۹/۰۴/۰۷
با اصلاحات و الحاقات بعدی
فایل پی دی اف قانون را از اینجا میتوانید دانلود کنید
ماده ۱ (اصلاحی ۱۳۷۹/۰۲/۱۱)- آزادراه به راهی اطلاق میشود که حداقل دارای دو خط اتومبیلرو و یک شانه حداقل به عرض ۳ متر برای هر طرف رفت و برگشت بوده و دو طرف آن به نحوی محصور و در تمام طول آزادراه از هم کاملا مجزا باشد و ارتباط آنها با هم فقط به وسیله راههای فرعی که از زیر یا بالای آزادراه عبور کند تأمین شود و هیچ راه دیگری آن را قطع نکند.
ماده ۲ (اصلاحی ۱۳۷۹/۰۲/۱۱)- هر آزادراه که با خصوصیات فوق ساخته شده یا بشود از تاریخی که وزارت راه و ترابری اعلام کند مشمول مقررات این قانون میباشد.
ماده ۳ (اصلاحی ۱۳۷۹/۰۲/۱۱)- وزارت راه و ترابری مکلف است در هر آزادراه حداقل و حداکثر سرعت همچنین انواع وسائط نقلیهای که عبور آنها مجاز نیست با نصب علائم مشخص کند و نیز کلیه علائم مربوط به مقررات رانندگی و محلهای توقف مجاز و سایر علائم لازم را که برای پیشگیری از خطرات احتمالی تصادف لازم است در طول راه برای اطلاع رانندگان نصب کند.
ماده ۴ (اصلاحی ۱۳۷۹/۰۲/۱۱)- ورود و عبور عابرین پیاده و انواع وسائط نقلیه غیر مجاز و عبور دادن دام در آزادراهها و همچنین توقف وسائط نقلیه در خطوط عبور ممنوع است.
هرگاه به جهات مذکور حادثهای واقع شود که منجر بضرب یا جرح یا قتل یا خسارت مالی شود راننده مجاز که وسیله نقلیه او مجاز به حرکت در آزادراه باشد نسبت به موارد فوق مسئولیتی نخواهد داشت. ولی در هر حال مکلف است در صورت بروز حادثه وسیله نقلیه را در شانه سمت راست متوقف نموده و مصدوم را با وسیله نقلیه خود یا وسیله دیگر بلافاصله به اولین درمانگاه یا بیمارستان برساند و مراتب را به مأمورین انتظامی اطلاعدهد.
عدم مسئولیت راننده مذکور مانع استفاده شخص ثالث از مقررات بیمه نخواهد بود.
تبصره۱ (اصلاحی ۱۳۶۷/۱۰/۰۷)- وزارت راه و ترابری مکلف است محلهای توقف ضروری مجاز وسائط نقلیه در طول آزادراهها را ایجاد کند.
تبصره ۲ (اصلاحی ۱۳۶۷/۱۰/۰۷)- وسایل نقلیه غیر مجازی که بطور موقت و به سبب ضرورت و مأموریتهای ضروری میبایست در بزرگراه تردد نمایند، فقط با اجازه وزیر راه و ترابری و یا معاونین راهداری و حمل و نقل جادهای و پایانهها و حمل و نقل وی و یا بالاترین مقام اجرایی ادارات کل راه و ترابری استانها در حوزه استحفاظی خود و با نصب تابلو «عبور آزاد از بزرگراه» در پشت وسیله نقلیه که به وسیله پلیس راه به راننده تحویل و اخذ خواهد شد، میتوانند وارد بزرگراه شوند. تابلو فوقالذکر به تعداد لازم توسط وزارت راه و ترابری تهیه و تحویل پلیس راه میگردد. تعیین حداقل و حداکثر سرعت اینگونه وسایل طبق آییننامهای خواهد بود که به تصویب وزارت راه و ترابری میرسد.
تبصره ۳ (الحاقی ۱۳۶۷/۱۰/۰۷)- مأمورین سازمانهای دولتی و انتظامی و یا افرادیکه به سبب ضرورت جهت انجام مأموریت و ارائه خدمات در سطح یا حاشیه بزرگراهها به صورت پیاده تردد یا توقف مینمایند با رعایت ضوابط ایمنی در صورت بروز حادثه از شمول حکم ماده ۴ مستثنی میباشند و مسوولیت راننده مقصر وسیله نقلیه مجاز که منجر به تصادف شده است، به قوت خود باقی است.
تبصره ۴ (الحاقی ۱۳۶۷/۱۰/۰۷)– وسایل نقلیه غیر مجاز به عبور از آزادراهها که طبق این ماده واحده مجوز عبور میگیرند، موظف هستند از خطوط مجاز در آزادراهها عبور و مرور نمایند.
ماده ۵ (اصلاحی ۱۳۷۹/۰۲/۱۱)- دولت میتواند با تصویب کمیسیون مسکن و شهرسازی و راه و ترابری و کمیسیون امور اقتصادی و دارائی و تعاون مجلس شورای اسلامی برای آزادراهها عوارض مناسبی تعیین و وصول کند.
ماده ۶ (اصلاحی ۱۳۷۹/۰۲/۱۱)- اقدام به هرگونه عملیاتی که موجب خرابی جاده گردد همچنین ایجاد هرگونه مستحدثات یا درختکاری یا زراعت یا اقدام به حفاری درحریم قانونی آزادراهها و راههای اصلی و فرعی و راه آهن که میزان هر یک به طریق و وسایل متناسب مشخص و از طرف وزارت راه و ترابری آگهی میشود بدون اجازه وزارت راه و ترابری ممنوع است.
تبصره ۱ (اصلاحی ۱۳۷۹/۰۲/۱۱)- وزارت راه و ترابری مکلف است با حضور نماینده دادسرا و در نقاطی که دادسرا نباشد با حضور نماینده دادگاه بخش این قبیل مستحدثات یا درختکاری و یا زراعت و حفریات را ضمن تنظیم صورتمجلس رأساً قلع و آثار تجاوز را محو کند.
تبصره ۲ – اشخاص ذینفع میتوانند به مراجع دادگستری مراجعه کنند. دادگاه خارج از نوبت به اینگونه پروندهها رسیدگی نموده و حکم لازم راصادر میکند.
تبصره ۳ (الحاقی ۱۳۷۹/۰۲/۱۱)- دادگاه با درخواست وزارت راه و ترابری در خصوص میزان خسارت و هزینهها، خارج از نوبت به موضوع رسیدگی و رأی مقتضی صادر خواهد نمود.
تبصره ۴ (الحاقی ۱۳۷۹/۰۲/۱۱)- مأموران مربوط در وزارت راه و ترابری و راه آهن و مأموران نیروی انتظامی موظفند ضمن مراقبت به محض مشاهده وقوع تجاوز به راهها وراه آهن و حریم آنها مراتب را به مراجع صالح جهت اقدام لازم اطلاع دهند. مأمور یا مسئول یادشده در صورت تسامح به مجازات مربوط محکوم خواهد شد.
تبصره ۵ (الحاقی ۱۳۷۹/۰۲/۱۱)- برداشت شن و ماسه از بستر رودخانه حداقل تا شعاع پانصد (۵۰۰) متر از بالادست و یک کیلومتر از پایین دست پلها ممنوع است و متخلفان به مجازات مربوط محکوم خواهند شد.
ماده ۷ (الحاقی ۱۳۷۹/۰۲/۱۱)- ریختن زباله، نخاله، مصالح ساختمانی، روغن موتور و نظایر آن و یا نصب و استقرار تابلو یا هر شیئی دیگر در راهها و راه آهن و حریم قانونی آنها در داخل یا خارج از محدوده قانونی شهرها و همچنین هرگونه عملیات که موجب اخلال در امر تردد وسایل نقلیه میشود و نیز ایجاد راه دسترسی ممنوع است.
تبصره ۱ (الحاقی ۱۳۷۹/۰۲/۱۱)- مرتکبان جرایم بالا علاوه بر جبران خسارت وارده به حبس از سه ماه تا دو سال محکوم و چنانچه تخریبی صورت نگرفته باشد مرتکب یا مرتکبین، حسب مورد ضمن رفع موانع و رفع تجاوز و جبران خسارت وارده به یک ماه تا شش ماه حبس و یا پرداخت جزای نقدی از پانصد هزار (۵۰۰۰۰۰) تا پنج میلیون (۰۰۰ ۰۰۰ ۵) ریال محکوم خواهند شد. در مورد اخیر با جبران خسارت تعقیب موقوف خواهد شد.
جزای نقدی مندرج در این تبصره به موجب مصوبه مورخ ۱۴۰۳/۴/۴ هیات وزیران به ۳۳,۰۰۰,۰۰۰ تا ۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال تعدیل شد.
تبصره ۲ (الحاقی ۱۳۷۹/۰۲/۱۱)- ایجاد راه دسترسی به حریم و گذرگاه مناسب، درختکاری و عبور دادن تأسیسات از عرض راه و راه آهن و نصب تابلو در حریم آنها با اجازه وزارت راه و ترابری مجاز است. در موارد اضطراری به منظور ترمیم تأسیسات عمومی که از عرض راه عبور نموده است دستگاه مربوط با کسب موافقت وزارت راه و ترابری و ضمن رعایت کلیه نکات ایمنی اقدام خواهد نمود.
تبصره ۳ (الحاقی ۱۳۷۹/۰۲/۱۱)- وزارت راه و ترابری مکلف است نسبت به برآورد هزینه و خسارت وارده به راهها و حریم آنها و ابنیه فنی و علائم و تأسیسات و تجهیزات ایمنی که در اثر برخورد وسائط نقلیه و یا عبور بارهای ترافیکی و لولههای آب، گاز، فاضلاب و کابل برق و مخابرات و غیره و هرگونه عملیاتی که منجر به بروز هزینه و خسارت گردد، اقدام و مبالغ دریافتی را به حساب خزانه واریز و صددرصد (۱۰۰%) آن را به منظور ایمنسازی راهها به مصرف برساند.
ماده ۸ (اصلاحی ۱۳۷۹/۰۲/۱۱)- هرگاه در طول خطوط راه آهن از طرف رانندگان وسایل نقلیه راه آهن بر اثر رانندگی وسایل مزبور قتل یا جرح یا ضرب واقع شود باید وسیله نقلیه متوقف گردد و ضمن مبادرت به کمکهای نخستین در مورد مجروحین و مصدومین صورتمجلس در محل حادثه به وسیله مأمورین انتظامی راه آهن و مأمورین مربوط راه آهن تنظیم و پس از تحقیقات اولیه از راننده و مطلعین در صورتی که به سبب حادثه جسد یا اجسام دیگری روی خط راه آهن قرار گرفته و مانع عبور قطار و وسایل نقلیه راه آهن باشد مأمورین پلیس انتظامی راه آهن آن را بمحاذات محل بخارج خط در نقطه مناسبی انتقال داده و بلافاصله قطار و وسیله نقلیه را حرکت دهند.
مأمورین پلیس انتظامی راه آهن موظفند آثار و علائم موجود را در محل حادثه حفظ کرده و مراتب را در صورت وقوع قتل فوراً به مقامات قضائی برای حضور و انجام تشریفات قانونی گزارش دهند.
ماده ۹ (اصلاحی ۱۳۷۹/۰۲/۱۱)- راه آهن دولتی ایران مکلف است در طول راه آهن معابر و گذرگاههای مجاز برای افراد و وسایل نقلیه را با نصب علامات مشخص کند.
ماده ۱۰ (اصلاحی ۱۳۷۹/۰۲/۱۱)- عبور از روی خطوط راه آهن و ورود در محوطه ایستگاهها و کارخانهها و تأسیسات فنی راه آهن به استثنای سکوهای مسافری و امکنه و گذرگاهها و معابر مجاز واقع در ایستگاهها و در طول خطوط ممنوع است جز برای آن عده از مأمورین راه آهن که بر حسب وظیفه مجاز به ورود و عبور میباشند و در صورت تخلف و بروز حادثه راه آهن دولتی ایران مسئول نخواهد بود.
ماده ۱۱ (اصلاحی ۱۳۷۹/۰۲/۱۱)- عبور هرگونه وسیله نقلیه اعم از موتوری و غیر موتوری از یک طرف خط آهن بطرف دیگر در غیر محلهای مجاز ممنوع است و متخلف از این امر مسئول هرگونه پیشامد و خسارت وارده میباشد.
تبصره ۱ (الحاقی ۱۳۵۴/۰۳/۰۵)- تخلف از مقررات این ماده مستوجب پانصد ریال جزای نقدی است. ترتیب رسیدگی به تخلف مزبور به نحوی است که در قانون نحوه رسیدگی به تخلفات و اخذ جرائم رانندگی مصوب سال ۱۳۵۰ مقرر گردیده و تا تشکیل گارد ترابری موضوع ماده (۱۶) قانون تغییر نام وزارت راه و ترابری افسران یا درجهداران دیپلمه پلیس انتظامی راه آهن و در نقاطی که پلیس انتظامی راه آهن نباشد افسران یا درجهداران دیپلمه پلیس راه ژاندارمری کشور وظایف مذکور در آن قانون را انجام خواهند داد و پس از تشکیل گارد ترابری حق رسیدگی به تخلفات و اخذ جرائم با افراد دیپلمه گارد مذکور خواهد بود.
تبصره ۲ (الحاقی ۱۳۵۴/۰۳/۰۵)- هرگاه عبور وسایط نقلیه موجب خرابی یا انحراف قسمتی از ریل و همچنین خاکریز و سایر تأسیسات مربوط براه آهن گردد، راننده وسیله نقلیه بپرداخت جزای نقدی از ۱۰۰۰ ریال تا ۵۰۰۰ ریال و جبران خسارت وارده محکوم میشود.
جزای نقدی مندرج در این تبصره به موجب مصوبه مورخ ۱۴۰۳/۴/۴ هیات وزیران به ۱۱,۰۰۰,۰۰۰ تا ۵۷,۰۰۰,۰۰۰ ریال تعدیل شد.
تبصره ۳ (الحاقی ۱۳۵۴/۰۳/۰۵)- وجوه حاصل از اجرای تبصره یک به حساب خزانهداری کل منظور خواهد گردید.
ماده ۱۲ (اصلاحی ۱۳۷۹/۰۲/۱۱)- از تاریخ تصویب این قانون غرامت موضوع ماده (۱۳) قانون کیفر بزههای راه آهن مصوب فروردین ماه ۱۳۲۰ از پانصد ریال تا پنج هزار ریال خواهد بود و تجاوز به محدوده ایستگاهها در حکم تجاوز بحریم خط آهن میباشد.
تبصره ۱ (اصلاحی ۱۳۷۹/۰۲/۱۱)- حدود ایستگاه راه آهن عبارتست از محوطهای که مورد نیاز راه آهن بوده و بر اساس نقشههای مصوب راه آهن قانوناً به تصرف و تملک راه آهن درآمده باشد و به وسیله علائم مخصوص از طرف راه آهن مشخص میشود.
تبصره ۲ (الحاقی ۱۳۷۹/۰۲/۱۱)- حسب درخواست شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران، مرجع قضایی صالح دستور لازم را مبنی بر همکاری و نظارت مأموران نیروی انتظامی با آن شرکت جهت ایجاد نظم به منظور انسداد محلهای تردد غیرمجاز صادر میکند.
ماده ۱۳ (اصلاحی ۱۳۷۹/۰۲/۱۱)- تبصره ذیل به ماده ۲۱ قانون بزههای راه آهن اضافه میشود:
تبصره – تعقیب متهم در دادگستری موکول به شکایت راه آهن خواهد بود.
ماده ۱۴ (اصلاحی ۱۳۷۹/۰۲/۱۱)- هرگاه بر اثر عبور انسان یا دام یا وسیله نقلیهای که حرکت آن بستگی به راه آهن ندارد و برخورد آن با وسایل نقلیه مجاز راه آهن در روی خط آهن حادثهای منجر به قتل یا جرح یا ضرب یا خسارت مالی شود راننده مجاز که بر حسب وظیفه رانندگی وسایل نقلیه راه آهن را روی خط آهن به عهده دارد در صورتی که نظامات و مقررات مربوط را رعایت نموده باشد مسئولیتی نخواهد داشت. عدم مسئولیت راننده مذکور مانع استفاده شخص ثالث از مقررات بیمه نخواهد بود.
ماده ۱۵ (اصلاحی ۱۳۷۹/۰۲/۱۱)- وزارت راه و شهرسازی مکلف است هنگام ایجاد راههای جدید و راه آهن، گذرگاههای ضروری و مجاری لازم را درنظر گرفته و موجبات ارتباط دو طرف راه احداثی را به نحو مقتضی فراهم کند. وزارت پست و تلگراف و تلفن در مورد فراهم نمودن امکانات ارتباطی و وزارت نیرو در مورد تأمین روشنایی راهها مکلفند حسب اعلام وزارت راه و شهرسازی و در چهارچوب مقررات موجود اقدام کنند.
ماده ۱۶ (اصلاحی ۱۳۵۱/۱۱/۰۲)- خارج از محدوده شهرها در مناطقی که هیئت وزیران تصویب و وزارت راه و ترابری اعلام مینماید احداث دیوار به ارتفاع بیش از یک متر در اراضی و مستحدثاتی که تا فاصله هفتاد متر از انتهاﻯ حریم راه آهن و آزادراهها و راههاﻯ اصلی واقع شده ممنوع است مگر براﻯ اراضی واقع در مسیر طوفان شن که به منظور جلوگیرﻯ از ورود تودههاﻯ شنی مالکین حسب مورد با اخذ پروانه از ادارات راه یا راه آهن میتوانند باحداث آن اقدام نمایند. با متخلفین حسب مقررات تبصرههاﻯ یک و دو ماده ۶ این قانون رفتار خواهد شد.
تبصره (منسوخه ۱۳۵۱/۱۱/۰۲)- نردهکشی و سیمکشی به هر ارتفاع و احداث هر نوع ساختمان و ترمیم دیوارهاﻯ موجود در اراضی و مستحدثات فوقالذکر بلامانع است.
ماده ۱۷ (الحاقی ۱۳۷۹/۰۲/۱۱)- ایجاد هرگونه ساختمان و دیوار کشی و تأسیسات به شعاع صد (۱۰۰) متر از انتهای حریم راهها و حریم راه آهنهای کشور و در طول کنارگذرهایی که وزارت راه و ترابری احداث نموده یا مینماید و یا مسئولیت نگهداری آن را به عهده دارد بدون کسب مجوز از وزارت مذکور ممنوع میباشد.
وزارت راه و ترابری موظف است در مورد متخلفان برابر تبصره (۱) ماده (۶) قانون ایمنی راهها و راه آهن اقدام کند.
با تصویب این ماده تبصره ذیل ماده (۱۵) لغو میگردد.
تبصره ۱ (الحاقی ۱۳۷۹/۰۲/۱۱)- وزارت راه و ترابری مکلف است نوع کاربری زمینهای اطراف راهها و راه آهن های کشور به عمق صد (۱۰۰) متر را بعد از حریم قانونی آنهاتهیه و به تصویب هیأت وزیران برساند و از متقاضیانی که برحسب ضرورت وفق ماده (۱۵) همین قانون نیاز به احداث مستحدثاتی در حد فاصل فوقرا داشته باشند وجوهی را براساس آییننامهای که به تأیید هیأت وزیران میرسد اخذ و به حساب خزانه واریز و صددرصد (۱۰۰%) آن را به منظور ایمنسازی راهها به مصرف برساند.
تبصره ۲ (الحاقی ۱۳۷۹/۰۲/۱۱)- نظارت بر امر ساخت و ساز در حاشیه راهها و راه آهن ها تا شعاع صد (۱۰۰) متر از منتهیالیه حریم قانونی آنها توسط وزارت مذکور اعمال میشود.
به وزارت یادشده اجازه داده میشود به منظور ایجاد هماهنگی براساس موارد موضوع تبصره (۱) همین ماده نسبت به صدور مجوز ایجاد مستحدثات به متقاضیان اقدام نماید. بدیهی است متقاضیان باید سایر مجوزهای لازم را از مراجع مربوط اخذ نمایند.
تبصره ۳ (الحاقی ۱۳۷۹/۰۲/۱۱)- ایجاد تأسیسات عمومی نظیر خطوط آب، برق، فاضلاب، نفت، گاز، مخابرات و نظایر آنها با رعایت مسائل فنی و ایمنی مربوط به هر یک، تابع آییننامهای است که ظرف سه ماه از تصویب این قانون به پیشنهاد وزیر راه و ترابری به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.
ماده ۱۸ (الحاقی ۱۳۷۹/۰۲/۱۱)- وزارت جهاد سازندگی همچنان عهدهدار وظایف مربوط به برنامهریزی، احداث، نگهداری و مرمت راههای روستایی بوده و با متجاوزین به حریم راههای روستایی برابر ماده (۶) همین قانون و تبصرههای ذیل آن اقدام خواهد نمود.
ماده ۱۹ (الحاقی ۱۳۷۹/۰۲/۱۱)- وزارتخانههای راه و ترابری و جهاد سازندگی مکلفند علائم افقی و عمودی و تجهیزات ایمنی لازم را در طول هر یک از راههای مربوط مشخص و در محلهای مورد نیاز نصب و اجراء نمایند.
تبصره (الحاقی ۱۳۷۹/۰۲/۱۱)- وزارتخانههای مذکور مکلفند برای انجام عملیات احداث و مرمت و یا نگهداری راههای مربوط علائم ایمنی لازم را نصب نمایند چنانچه بر اثر کوتاهی در به کار بردن علائم یاد شده خسارتی به اشخاص (حقیقی یا حقوقی) وارد شود هر یک از وزارتخانههای یاد شده حسب مورد موظف است ازمطالبات پیمانکار یا اعتبارات جاری و عمرانی وزارتخانه، خسارت وارده را پرداخت نماید و چنانچه مأموران دولت یا پیمانکاران مرتکب تقصیر شده باشند، دولت خسارت پرداخت شده را از آنها استیفاء خواهد نمود.
قانون فوق مشتمل بر چهارده ماده و پنج تبصره پس از تصویب مجلس سنا در تاریخ روز شنبه ۳۰ر۳ر۱۳۴۹ در جلسه روز یکشنبه هفتم تیر ماه یک هزار و سیصد و چهل و نه شمسی به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
رئیس مجلس شورای ملی – عبداله ریاضی
