ابطال ماده ۸ آیین‌نامه جامع مهمانی و انتقال دانشجویان درخصوص اخذ شهریه از دانشجویان دوره روزانه متقاضی مهمان و انتقال

شماره دادنامه: ۱۴۰۴۳۱۳۹۰۰۰۱۳۹۹۹۸۴

تاریخ دادنامه: ۱۴۰۴/۶/۱۱

شماره پرونده: ۰۳۰۰۵۴۳

مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: سازمان بازرسی کل کشور

طرف شکایت: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

موضوع شکایت و خواسته: ابطال ماده ۸ آیین نامه جامع میهمانی و انتقال دانشجویان دوره‌های کاردانی، کارشناسی پیوسته و ناپیوسته دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی به شماره سند ۴/۱۸۵۷۷۰ مصوّب معاون وزیر علوم، تحقیقات و فنّاوری و رییس سازمان امور دانشجویان

گردش کار:

معاونت حقوقی، نظارت همگانی و امور مجلس سازمان بازرسی کل کشور به موجب شکایت نامه شماره ۴۸۹۱۹۸ مورخ ۱۴۰۲/۱۲/۲۷ اعلام کرده است که:

” ماده ۸ آیین نامه جامع میهمانی و انتقال دانشجویان دوره های کاردانی و کارشناسی پیوسته و ناپیوسته دانشگاه ها و مؤسسات آآموزش عالی از حیث انطباق با قانون در این سازمان مورد بررسی قرار گرفت که نتیجه آن به شرح زیر جهت استحضار و صدور دستور شایسته اعلام می شود:

الف- براساس تبصره (۵) بند (ح) قانون برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران، نحوه پذیرش دانشجو می بایست با رعایت قانون سنجش و پذیرش دانشجو در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی کشور انجام شود. براساس ماده ۳ قانون مذکور برنامه ریزی و ایجاد هماهنگی در پذیرش دانشجو در دانشگاه ها جزو وظایف و اختیارات شورای سنجش و پذیرش دانشجو می باشد.

 ب- نظر به این که تحصیل در دوره های روزانه دانشگاه های دولتی وفق بندهای (ح)، (ط)، (ی) ماده ۲۰ قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران رایگان است و مستفاد از ماده ۴ قانون تنظیم بخشی از مقرّرات مالی دولت مصوّب سال ۱۳۸۴ و ماده ۶۰ الحاق موادی به قانون تنظیم بخشی از مقرّرات مالی دولت مصوّب سال ۱۳۹۳ دریافت هر گونه وجهی توسط دستگاه های اجرایی مستلزم حکم یا اذن قانونگذار است.

ج- آراء متعدد هیات عمومی دیوان عدالت اداری از جمله دادنامه های شماره ۱۶۸ الی ۱۷۳ [۹۶۱۰۰۹۰۹۰۵۸۰۰۱۶۸ الی ۹۶۱۰۰۹۰۹۰۵۸۰۰۱۷۳] مورخ ۱۳۹۶/۳/۲ و ۱۵۳ [۹۸۰۹۹۷۰۹۰۵۸۱۰۱۵۳] مورخ ۱۳۹۸/۲/۱۰  نیز مؤید این است که اخذ شهریه از دانشجویان دوره روزانه متقاضی انتقالی یا میهمانی به سایر دانشگاه های دولتی، وجاهت قانونی ندارد.

د- ضمن آن که هر ساله از محل بودجه عمومی، ردیف اعتباری جداگانه ای بابت سرانه دانشجویان روزانه در اختیار وزارت متبوع و در نهایت به دانشگاه ها اختصاص داده می شود. لذا اگر دانشجوی روزانه ای متقاضی میهمانی و یا انتقالی به دانشگاه دیگری باشد، وزارت متبوع می بایست سرانه اعتباری دانشجو را نیز در طول سال مالی از اعتبارات دانشگاه مبدأ کسر و به اعتبارات دانشگاه مقصد اضافه نماید نه این که دانشگاه ها دانشجویانی که قانوناً می بایست تحصیل آنها رایگان باشد، را مکلّف به پرداخت شهریه نمایند. زیرا دولت برای تحصیل دانشجویان روزانه اعتبار مربوطه را برای وزارت متبوع و به تبع آن به دانشگاه تأمین و پرداخت می نماید و اقدام دانشگاه مبنی بر اخذ شهریه از دانشجوی روزانه که قبلاً اعتبار آن توسط دولت به وزارت یا دانشگاه پرداخت شده، غیرقانونی محسوب می گردد.

بنا به مراتب، ماده ۸ آیین نامه جامع میهمانی و انتقال دانشجویان دوره های کاردانی و کارشناسی پیوسته و ناپیوسته دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی مغایر با قوانین یاد شده از جمله ماده (۲۰) قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران، ماده (۴) قانون تنظیم بخشی از مقرّرات مالی دولت مصوّب سال ۱۳۸۴ و ماده (۶۰) الحاق موادی به قانون تنظیم بخشی از مقرّرات مالی دولت مصوّب سال ۱۳۹۳ و خارج از حدود و اختیارات واضع تشخیص می شود، لذا در اجرای تبصره (۲) بند (د) ماده (۲) قانون تشکیل سازمان بازرسی کل کشور ابطال ماده ۸ آیین نامه فوق الذکر از تاریخ تصویب مورد تقاضا می باشد.”

متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:

”  آیین نامه جامع میهمانی و انتقال دانشجویان دوره‌های کاردانی، کارشناسی پیوسته و ناپیوسته دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی به شماره سند ۴/۱۸۵۷۷۰ مصوّب معاون وزیر علوم، تحقیقات و فنّاوری و رییس سازمان امور دانشجویان

…………………………….

ماده ۸. شهریه

دانشجویان دوره روزانه در دوران میهمانی و میهمانی دایم در صورت عدم پذیرش در دوره روزانه در مؤسسه مقصد، ملزم به پرداخت شهریه مطابق تعرفه مصوّب هیات امناء مؤسسه مقصد که به تأیید وزارت متبوع رسیده، می باشند.

 ۱-۸- دانشجویان دوره روزانه متقاضی انتقال در صورت دارا بودن نمره قبولی دوره روزانه (در آزمون سراسری سال ورودی) در مؤسسه مقصد از پرداخت شهریه معاف می باشند.

۲-۸- دانشجویان دوره شبانه و مؤسسات غیردولتی- غیرانتفاعی در تمام حالت های میهمانی ملزم به پرداخت چهل درصد (۴۰%) تا پنجاه درصد (۵۰%) از شهریه ثابت به مؤسسه مبدأ و شهریه کامل ثابت و متغیر به مؤسسه مقصد می باشند.

تبصره: دانشجویان شهریه پرداز که به دلیل عدم حدنصاب لازم تعداد دانشجو برای تشکیل کلاس به عنوان میهمان و یا انتقال به مؤسسات دیگر معرفی می شوند، از پرداخت هرگونه شهریه ثابت و متغیر به مؤسسه مبدأ معاف می باشند و فقط در مؤسسات مقصد، شهریه می پردازند.

۳-۸- در محاسبه تعرفه شهریه دانشجویان میهمان در مؤسسه مقصد، مبنا سال ورود دانشجو به مؤسسه مقصد می باشد.

…………………….

این آیین نامه در ۱۲ ماده، ۵۹ بند و ۱۵ تبصره در تاریخ ۱۴۰۲/۲/۳۱ به تصویب معاون وزیر و رییس سازمان امور دانشجویان رسیده واز تاریخ تصویب لازم الاجرا و جایگزین تمام آیین نامه های قبلی می شود.- معاون وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و رییس امور دانشجویان”

     در پاسخ به شکایت مذکور، وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری ضمن ارسال تصویر نامه شماره ۴/۲/۳۵۳۰۶۲ مورخ ۱۴۰۳/۴/۱۹ مدیرکل دفتر امور حقوقی و پاسخگویی به شکایات سازمان امور دانشجویان به موجب لایحه شماره ۱۶۴۱۸۳۳ مورخ ۱۴۰۳/۵/۲ ثبت دفتر اندیکاتور هیات عمومی دیوان عدالت اداری توضیح داده است که:

“۱- در راستای تسهیل در اجرای جزء پنج از بند (ب) ماده دو قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم و به منظور ساماندهی و تسهیل در امور آموزشی و تحصیلی دانشجویان دارای شرایط خاص و پیش بینی امکان میهمانی و انتقال، آیین نامه جامع میهمانی و انتقال دانشجویان در دوره های کاردانی، کارشناسی پیوسته و ناپیوسته، آیین نامه مورد شکایت در ۱۲ ماده ۵۹ بند و ۱۵ تبصره در تاریخ ۱۴۰۲/۲/۳۱ به تصویب معاون وزیر و رییس سازمان امور دانشجویان رسیده است. با عنایت به مطلب فوق دعوای مطروحه ارتباطی با وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ندارد و منتسب به سازمان امور دانشجویان است که شخصیت مستقل دارد در حالی که سازمان فوق‌الذکر اساساً طرف دعوا قرار نگرفته است.

۲- علی رغم این امر، در راستای اجرای دستور مقام قضایی و ابلاغ دادخواست یاد شده، دادخواست مزبور به سازمان امور دانشجویان منعکس گردید که پاسخ آن سازمان به پیوست ایفاد می گردد.”

متن نامه شماره ۴/۲/۳۵۳۰۶۲ مورخ ۱۴۰۳/۴/۱۹ مدیرکل دفتر امور حقوقی و پاسخگویی به شکایات سازمان امور دانشجویان به قرار زیر است:

“۱- سازمان امور دانشجویان در راستای تسهیل در اجرای جزء ۵ بند (ب) ماده ۲ قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مصوّب ۱۳۸۳/۵/۱۸ مجلس شورای اسلامی و به منظور ساماندهی و تسهیل در امور آموزشی و تحصیلی دانشجویان دارای شرایط خاص آیین نامه جامع میهمانی و انتقال دانشجویان را به تصویب رساند.

۲- سازمان امور دانشجویان به جهت این که برخی از دانشجویان به منظور کاهش هزینه های ایاب و ذهاب، خوابگاه، تغذیه و حضور در کنار خانواده متقاضی انتقال یا میهمانی از دانشگاه پایین تر به دانشگاه بالاتر هستند امکان تحصیل آنان در دانشگاه بالاتر را فراهم آورده است. برای مثال دانشجو دوره روزانه دانشگاه زابل که خانواده وی در تهران سکونت دارند به منظور کاهش هزینه ها از نظر مالی و حضور در کنار خانواده به جهت پشتیبانی روحی و روانی متقاضی انتقال یا میهمانی به دانشگاه تهران می باشد اما به جهت عدم کسب حدنصاب علمی اعلامی از طرف سازمان سنجش آموزش کشور امکان پذیرش در دوره روزانه دانشگاه تهران را ندارد و سازمان امور دانشجویان در آیین نامه موضوع شکایت این امکان را برای وی فراهم آورده تا این دانشجو به دانشگاه تهران منتقل شود اما مطابق تعرفه مصوّب هیات امناء مؤسسه مقصد (دانشگاه تهران) که به تأیید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری رسیده است شهریه پرداخت نماید چرا که مؤسسه مقصد صرفاً برای دانشجویان دوره روزانه خود که حدنصاب علمی را کسب نموده اند سرانه مالی برای هزینه دارد و نمی تواند هزینه ارایه خدمات آموزشی و … را به دانشجوی انتقالی یا دانشجو میهمانی که حدنصاب علمی این دانشگاه را کسب نکرده متقبل شود. فلذا پیش بینی پرداخت شهریه در ماده ۸ آیین نامه موضوع شکایت مطابق با اصول انصاف و عدالت و مطابق با اقتضایات اداره دانشگاه ها پیش بینی شده است.

۳- در صورتی که سازمان امور دانشجویان در ماده ۸ آیین نامه موضوع شکایت پرداخت شهریه را پیش بینی نمی نمود با توجه به تعداد زیاد دانشجویان متقاضی انتقالی یا میهمانی دانشگاه ها به جهت این که توانایی کافی برای تأمین منابع مالی جهت ارایه خدمات آموزشی به این دانشجویان را ندارند هیچ گونه رغبتی به پذیرش دانشجو انتقالی یا دانشجو میهمان نداشتند فلذا با پیش بینی پرداخت شهریه در آیین نامه موضوع شکایت روند پذیرش دانشجو میهمان یا انتقالی تسهیل گردید.”

     هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۴۰۴/۶/۱۱ با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.

رای هیات عمومی

قسمت صدر ماده ۸ آیین‌نامه جامع مهمانی و انتقال دانشجویان دوره‌های کاردانی و کارشناسی پیوسته و ناپیوسته دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی در راستای الزام دانشجویان دوره روزانه متقاضی میهمان و میهمان دایم به پرداخت شهریه تصویب شده و این در حالی است که تعیین جامعه هدف پرداخت شهریه یا معافیت از آن به موجب ماده ۱ قانون احکام دایمی برنامه‌های توسعه کشور به جهت این که امر مالی محسوب می‌شود، در صلاحیت هیات امنای دانشگاه ها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی است و معاون وزیر و رییس سازمان امور دانشجویان اختیاری برای وضع مقرره در این خصوص ندارد و لذا ماده ۸ آیین‌نامه جامع مهمانی و انتقال دانشجویان دوره‌های کاردانی و کارشناسی پیوسته و ناپیوسته دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی به شماره سند ۴/۱۸۵۷۷۰  مصوّب معاون وزیر و رییس سازمان امور دانشجویان که متضمّن الزام دانشجویان دوره روزانه متقاضی مهمان و انتقال به پرداخت شهریه مطابق تعرفه مصوّب هیات امنای دانشگاه مقصد است، خارج از حدود اختیار مقام وضع کننده آن بوده و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و مواد ۱۳ و ۸۸ قانون دیوان عدالت اداری مصوّب سال ۱۳۹۲ از تاریخ تصویب ابطال می‌شود. این رای براساس ماده ۹۳ قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوّب ۴۰۲/۲/۱۰) در رسیدگی و تصمیم‌ گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است.

احمدرضا عابدی

رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری