شرایط و مدت مرخصی زایمان در سال ۱۴۰۴
با اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، مرخصی زایمان در ایران به یکی از محورهای اصلی سیاست‌های حمایتی از والدین شاغل تبدیل شده است. هرچند در سال ۱۴۰۴ تغییری در مفاد این قانون ایجاد نشده، اما اجرای آن در سطح ملی ادامه داشته و همچنان مبنای برخورداری والدین از حمایت‌های قانونی قرار می‌گیرد.
مدت مرخصی زایمان برای مادران
مطابق با ماده ۱۷ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، مدت مرخصی زایمان برای زنان شاغل ۹ ماه تمام است. این مدت شامل دوران پیش از زایمان (با حداکثر ۲ ماه از مرخصی) و پس از آن می‌شود.
در صورتی که نوزادان دوقلو یا بیشتر باشند، مدت مرخصی تا ۱۲ ماه افزایش پیدا می‌کند. این قانون شامل تمام کارکنان زن در بخش‌های دولتی و غیردولتی می‌شود.
نحوه دریافت مرخصی زایمان
برای بهره‌مندی از مرخصی زایمان، ارائه درخواست به محل کار به‌همراه مدارک زیر ضروری است:
• گواهی بارداری و زمان تقریبی زایمان از سوی پزشک متخصص
• ارائه درخواست رسمی به کارفرما یا واحد منابع انسانی
• مدارک مربوط به سابقه بیمه (در صورت نیاز به دریافت کمک‌هزینه از سازمان تأمین اجتماعی)
پس از زایمان، ارائه گواهی ولادت برای ثبت رسمی مرخصی و آغاز پرداخت‌ها الزامی است.
شرایط پرداخت حقوق و مزایا
در دوران مرخصی زایمان، حقوق مادران توسط سازمان تأمین اجتماعی پرداخت می‌شود، نه توسط کارفرما. برای دریافت این حقوق، باید شرایط زیر فراهم باشد:
• حداقل ۶۰ روز سابقه بیمه‌پردازی طی یک سال پیش از شروع مرخصی
• قطع ارتباط کاری با بیمه‌گذار (در این دوره نباید اشتغال هم‌زمان ثبت شود)
• ارائه گواهی پزشکی معتبر و مدارک رسمی زایمان
میزان پرداختی تأمین اجتماعی برابر با دو سوم حقوق مبنای بیمه در ماه‌های پایانی اشتغال است. این مبلغ شامل پایه حقوق و سایر مزایای مشمول بیمه (مانند حق مسکن یا اولاد) است.
حمایت‌های شغلی مادران در دوران مرخصی
قانون به‌صراحت اعلام کرده است که کارفرما حق اخراج یا تهدید شغلی مادران در دوران بارداری و مرخصی زایمان را ندارد. در صورت تخلف، فرد متضرر می‌تواند با مراجعه به هیأت‌های حل اختلاف وزارت کار، احقاق حق کند.
پس از اتمام مرخصی، بازگشت مادر به همان جایگاه شغلی یا معادل آن الزامی است و هیچ‌گونه تبعیضی در ادامه خدمت نباید صورت گیرد.
مرخصی ویژه پدران در زمان تولد فرزند
براساس قانون اصلاح تنظیم خانواده مصوب سال ۱۳۹۲، پدران شاغل در زمان تولد فرزند می‌توانند از دو هفته مرخصی زایمان با حقوق استفاده کنند. این قانون برای شاغلان در بخش‌های دولتی و خصوصی به‌صورت یکسان قابل اجراست.
هدف این مرخصی، حمایت عاطفی و روانی از مادر در روزهای نخست تولد نوزاد، کمک در مراقبت اولیه، و تحکیم بنیان خانواده است.
سایر تسهیلات قانونی برای مادران شاغل
الف) مرخصی شیردهی
طبق ماده ۷۸ قانون کار این مرخصی در ایران به مادران شیرده داده می‌شود و کارگران زن در طول دوران شیردهی، حق دارند از مرخصی شیردهی استفاده کنند.این مرخصی به ازای هر ۳ ساعت کار، نیم ساعت مرخصی و استراحت شیردهی است و تا پایان دو سالگی کودک و تا زمانی که ۲۴ ماهه می‌شود ادامه دارد.
ب) کاهش سابقه بازنشستگی
در قانون حمایت از خانواده، امتیازی ویژه برای مادران در نظر گرفته شده است: به ازای هر فرزند جدید که پس از اجرای این قانون متولد شده، یک سال از سنوات بازنشستگی مادر کاسته می‌شود. در صورتی که تعداد فرزندان بیش از دو نفر باشد، این کاهش می‌تواند تا یک‌ونیم سال برای هر فرزند نیز افزایش یابد.
