قانون معاهده راجع به آب رود هیرمند بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت افغانستان

قانون معاهده راجع به آب رود هیرمند بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت افغانستان

مصوب ۱۳۵۲,۰,۱۰

ماده واحده- معاهده راجع به آب رود هیرمند بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت افغانستان مشتمل بر یک مقدمه و دوازده ماده و دو پروتوکول ضمیمه که در تاریخ بیست و دوم اسفند ماه ۱۳۵۱ برابر سیزدهم مارس ۱۹۷۳ در کابل به امضاء رسیده است تصویب و اجازه مبادله اسناد تصویب آن‌ داده می‌شود.

قانون فوق مشتمل بر یک ماده و متن معاهده‌نامه ضمیمه پس از تصویب مجلس شورای ملی در جلسه روز سه‌شنبه ۱۳۵۲/۴/۲۶ در جلسه فوق‌العاده ‌روز چهارشنبه دهم مرداد ماه یک هزار و سیصد و پنجاه و دو شمسی به تصویب مجلس سنا رسید.

رییس مجلس سنا- جعفر شریف‌امامی

معاهده بین ایران و افغانستان راجع به آب رود هیرمند (هلمند)

‌دولتین ایران و افغانستان با آرزومندی رفع دایمی کلیه اسباب اختلاف در مورد آب رود هیرمند (‌هلمند) و به منظور (‌بسایقه) حفظ روابط حسنه ‌بین‌المللی و احساسات ناشی از برادری و همسایگی تصمیم گرفتند معاهده‌ای را به این منظور منعقد نمایند و نمایندگان ذیصلاح خویش را قرار ذیل ‌تعیین کردند.

‌از جانب ایران:

• امیر عباس هویدا نخست‌وزیر ایران.

‌از جانب افغانستان:

• محمد موسی شفیع صدراعظم افغانستان.

‌و هر دو نماینده اعتبارنامه‌های خویش را بیکدیگر ارائه نموده و آنرا صحیح و معتبر شناختند و بمواد آتی موافقت نمودند.

ماده اول- در این معاهده اصطلاحات ذیل معانی آتی را دارند:

الف- ۱۱ دی (۱۱ دمرغومی)- ۱۱ جدی مطابق اول جنوری- ۱۲ بهمن (۱۲ دسلواغی) ۱۲ دلو مطابق اول فبروری ۱۰ اسفند (۱۰ دکب)- ۱۰ حوت مطابق اول مارچ ۱۲ فروردین (۱۲ دوری)- ۱۲ حمل مطابق اول آپریل ۱۱ اردیبهشت (۱۱ دغوبی)- ۱۱ ثور مطابق اول مه ۱۱ خرداد(۱۱ دغبرگولی)- ۱۱ جوزا مطابق اول جون ۱۰ تیر (۱۰ دچنگانبن)- ۱۰ سرطان مطابق اول جولای ۱۰ مرداد (۱۰ دزمری)- ۱۰ اسد مطابق اول ‌اگست ۱۰ شهریور (۱۰ دوزی)- ۱۰ سنبله مطابق اول سپتمبر ۹ مهر (۹ دتله)- ۹ میزان مطابق اول اکتوبر ۱۰ آبان (۱۰ دلرم)- ۱۰ عقرب مطابق اول‌نوامبر ۱۰ آذر (۱۰ دلیندی) ۱۰ قوس مطابق اول دسمبر میباشد.

‌در سالهای کبیسه تفاوت یکروز به موجب تقویم هجری شمسی رعایت می‌شود.

ب –یک «سال آب» مدتی است از اول اکتوبر الی ختم سپتمبر سال مابعد.

ج- یک «‌سال نورمال آب» عبارت از سالی است که مجموع جریان آب از اول اکتبر تا ختم سپتمبر سال مابعد در موضع دستگاه آب‌شناسی دهراود بر‌رود هیرمند (‌هلمند) بالاتر از مدخل بندکجکی چهار میلیون و پانصد (‌پنجصد) و نود هزار ایکرفیت(۴۵۹۰۰۰۰ ایکرفیت) (۵۶۶۱/۷۱۵ میلیون متر‌مکعب) اندازه‌گیری و محاسبه شده است. مقادیر جریان ماهانه سال نورمال در پروتوکول شمارۂ یک منضمه این معاهده ذکر گردیده است.

‌د- دستگاه آب‌شناسی دهراود صرفاً به عنوان (‌محضا بحیث) شاخص محاسبه جریان- به این منظور که آیا آن جریان یک سال نورمال را تشکیل‌می‌دهد یا نمی‌دهد (‌نی)- شناخته شده است.

ماده دوم- مجموع مقدار آبی که از رود هیرمند (‌هلمند) در سال نورمال آب و یا سال مافوق نورمال از طرف افغانستان به ایران تحویل داده می‌شود ‌منحصر است بمتوسط (‌اوسط) جریان ۲۲ متر مکعب در ثانیه طبق جدول شماره ده «‌راپور کمیسیون دلتای هلمند» مورخ ۲۸ فبروری ۱۹۵۱ مطابق ‌تقسیمات ماهانه‌ای که در ستون ۲ جدول مندرج ماده سوم این معاهده ذکر شده و یک مقدار اضافی متوسط (‌اوسط) جریان ۴ متر مکعب در ثانیه ‌متناسب به تقسیمات ماهانه مشمول ستون ۲ که در ستون ۳ جدول مندرج در ماده سوم توضیح گردیده و بسایقه حسن نیت و علائق برادرانه از طرف‌ افغانستان به ایران تحویل داده میشود.

ماده سوم

الف- در ظرف ماههای سال نورمال آب یا سال مافوق نورمال آب مقادیر معینه آب از رود هیرمند(هلمند) که در ماده دوم این معاهده تشریح‌ و تعیین گردیده طبق ستون ۴ جدول آتی در بستر رود هیرمند (‌هلمند) در مواضع ذیل از طرف افغانستان به ایران تحویل داده میشود.

۱	۲	۳	۴
ماه	تقسیمات متوسط (اوسط) جریان آب بمتر مکعب در ثانیه به اساس ۲۲ متر مکعب در ثانیه-«کمیسیون دلتای هلمند»	تقسیمات متوسط (اوسط) جریان آب بمتر مکعب در ثانیه به اساس ۴ متر مکعب در ثانیه«حسن نیت»	تقسیمات متوسط (اوسط) جریان آب بمتر مکعب در ثانیه به اساس مجموع ستون۲و۳این جدول یعنی ۲۶ متر مکعب در ثانیه
اکتوبر نوامبر دسمبر جنوری فبروری مارچ اپریل می جون جولای اگست سپتمبر	۴/۲۳ ۱۰/۷۵ ۱۹/۴۸ ۲۹/۳۵ ۶۶/۱۲ ۶۱/۹۰ ۲۶/۳۰ ۷/۶۴ ۱۶/۷۱ ۱۱/۶۱ ۷/۹۳ ۱/۹۶	۰/۷۷ ۱/۹۷ ۳/۵۶ ۵/۳۲ ۱۲/۰۴ ۱۱/۲۳ ۴/۸۱ ۱/۳۹ ۳/۰۲ ۲/۱۱ ۱/۴۴ ۰/۳۴	۵/۰۰ ۱۲/۷۲ ۲۳/۰۴ ۳۴/۶۷ ۷۸/۱۶ ۷۳/۱۳ ۳۱/۱۱ ۹/۰۳ ۱۹/۷۳ ۱۳/۷۲ ۹/۳۷ ۲/۳۲

مواضع تحویلدهی قرار ذیل‌اند:

۱- در موضعی که خط سرحد رود سیستان را قطع می‌کند.

۲- در دو موضع دیگر بین پایه سرحدی پنجاه و یک و پنجاه و دو که در خلال مدت سه ماه بعد از انفاذ این معاهده توسط کمیساران طرفین با تثبیت ‌فاصله و سمت هر یک از آن دو موضع از یکی از پایه‌های سرحدی مذکور در جائی که خط سرحد در بستر رود هیرمند (‌هلمند) واقع گردیده تعیین‌میگردد.

‌تعیین آن دو موضع بعد از تصویب دولتین (‌حکومتین) نافذ شمرده می‌شود.

ب- طرفین در مواضعی که در فقره الف این ماده تذکار یافته تأسیسات مشترک و مناسب که شرائط آن مورد قبول طرفین باشد احداث (‌اعمار) و آلات‌لازمه در آن نصب می‌نمایند تا مقادیر معینه آب مندرج مواد ین معاهده بصورت مؤثر و دقیق مطابق با احکام این معاهده اندازه‌گیری و تحویل شود.

ماده چهارم- در سالهائی که در اثر حوادث اقلیمی مقدار جریان آب از سال نورمال آب کمتر باشد و ارقام اندازه‌گیری دستگاه آب‌شناسی دهراود جریان‌مربوط بماههای قبل ماه مورد بحث را نسبت بماههای مشابه سال نورمال آب مقداری کمتری نشان دهد ارقام مندرج در ستون ۴ جدول مادۂ سوم ‌بتناسبی که در جریان واقعی ماههای ماقبل همان سال آب (‌در این صورت جریان ماه مارچ ماقبل الی ماه مورد بحث) با ماههای مشابه یک سال نورمال‌آب دارد برای ماههای آینده همان سال آب تعدیل می‌یابد و مقادیر تعدیل شده در مواضع مندرج در مادۂ سوم به ایران تحویل داده می‌شود.

هر گاه در ظرف یکی از ماههای آینده بعد از ماه مورد بحث دستگاه آب‌شناسی دهراود مقدار آبی برابر یا مازاد بر آب ماه مشابه سال نورمال را نشان دهد آب مورد‌بحث طبق ستون ۴ جدول ماده سوم تحویل می‌شوند

ماده پنجم- افغانستان موافقت دارد اقدامی نکند که ایران را از حقابه آن از آب رود هیرمند (‌هلمند) که مطابق احکام مندرج مواد دوم و سوم و چهارم‌این معاهده تثبیت و محدود شده است بعضاً یا کلاً محروم سازد. ‌افغانستان با حفظ تمام حقوق بر باقی آب رود هیرمند (‌هلمند) هر طوری که خواسته باشد از آن استفاده می‌نماید و آن را به مصرف می‌رساند. ‌ایران هیچگونه ادعائی بر آب هیرمند (‌هلمند) بیشتر از مقادیری که طبق این معاهده تثبیت شده است ندارد- حتی اگر مقادیر آب بیشتر در دلتای سفلای‌هیرمند (‌هلمند) میسر هم باشد و مورد استفاده ایران هم بتواند قرار گیرد.

ماده ششم- افغانستان اقدامی نخواهد کرد که حقابه ایران برای زراعت به طور کلی نامناسب شود یا بمواد شیمیائی حاصله از فاضل آب صنایع ب‌حدی آلوده شود که با آخرین روشهای فنی معمول قابل تصفیه نبوده استعمال آب برای ضروریات مدنی ناممکن و مضر گردد.

ماده هفتم- هر نوع ابنیه فنی مشترک که احداث (‌اعمار) آن به منظور استحکام بستر رود در مواضعی که خط سرحد در بستر رود هیرمند (‌هلمند) واقع‌گردیده لازم دیده شود بعد از موافقت طرفین بر شرائط و مشخصات آن می‌تواند احداث گردد.

ماده هشتم- هر یک از طرفین یک نفر کمیسار و یک نفر معاون کمیسار از بین اتباع خود تعیین خواهد نمود تا در اجرای احکام این معاهده از جانب ‌دولت خود نمایندگی کند. حوزه صلاحیت و وظایف این کمیسارها در پروتوکول شماره یک ضمیمه این معاهده گردیده است.

ماده نهم- در صورت بروز اختلاف در تعبیر یا اجرای (‌تطبیق) مواد این معاهده طرفین اولا از طریق مذاکرات دیپلوماتیک- ثانیا از طریق صرف مساعی ‌جمیله مرجع ثالث برای حل اختلاف سعی خواهند کرد و در حالی که این دو مرتبه بنتیجه نرسد اختلاف مذکور بر اساس مورد مندرج در پروتوکول‌شماره ۲ ضمیمه این معاهده به حکمیت محول می‌شود.

ماده دهم-ایران و افغانستان قبول دارند که این معاهده بیانگر (‌ممثل) موافقت کامل و دائمی دولتین میباشد و احکام این معاهده صرفاً (‌محض) در‌داخل حدود محتویات آن اعتبار دارد و تابع هیچ (‌یک) اصل (‌پرنسیب) یا سابقه (‌پرسندنت) موجود یا آینده نمی‌باشد.

ماده یازدهم- هر گاه خشکسال مدهش یا بروز فورس‌ماژور)حالات مجبره) رسیدن آب را به دلتای هیرمند (‌ هلمند) موقتاً ناممکن سازد کمیساران‌ طرفین فوراً بمشوره پرداخته طرح (‌پلان) عاجل لازمه را به منظور رفع مشکلات وارده یا تخفیف آن تهیه و به دولتین (‌حکومتین) مربوطه خویش ‌پیشنهاد مینمایند.

ماده دوازدهم- این معاهده از تاریخی نافذ می‌گردد که اسناد مصدقه پس از طی مراحل قانونی آن بین دولتین مبادله شود. ‌
این معاهده به زبانهای فارسی (‌دری)- پشتو (‌پستو) و انگلیسی هر یک در دو نسخه تنظیم گردیده و دارای اعتبار مساوی میباشند در موقع صرف ‌مساعی جمیله مرجع ثالث و رجوع به حکمیت بمتن انگلیسی مراجعه می‌شود.

‌در شهر کابل به تاریخ بیست و دوم اسفند (‌حوت) ۱۳۵۱ هجری شمسی مطابق سیزدهم مارس ۱۹۷۳ میلادی امضاء و منعقد گردید.

• ‌از جانب ایران-‌امیرعباس هویدا- ‌نخست‌وزیر ایران
• از جانب افغانستان-محمد موسی شفیق- صدراعظم افغانستان

پروتوکول شماره یک ‌

درباره صلاحیت و وظائف کمیساران ضمیمه معاهده ایران و افغانستان راجع به آب رود هیرمند (‌هلمند)

ماده اول- مقصد از معاهده در این پروتوکول معاهدۂ ایران و افغانستان راجع به آب رود هیرمند (‌هلمند) که به تاریخ ۲۲ اسفند ۱۳۵۱ بین دولتین به امضاء رسیده‌می‌باشد.

ماده دوم- هر یک از طرفین معاهده از اتباع خود یک نفر کمیسار و یک نفر معاون کمیسار تعیین می‌نماید. کمیسار و معاون وی در اجرای (‌تطبیق)‌ احکام معاهده راجع به تحویل آن مقدار از آب هیرمند (‌هلمند) به ایران که در معاهدۂ تعیین گردیده از دولت (‌حکومت) خود نمایندگی می‌کند.

ماده سوم-

الف- کمیسارها از بین مأمورین عالیرتبه منصوب می‌شوند.

ب- هر یک از کمیساران می‌تواند در اجرای وظایف خویش از خدمات دو نفر مشاور که از تبعه مملکت خودش باشد استفاده نماید.

ج- تأمین هزینه (‌مصارف) کمیساران- معاونین و مشاورین به عهده دولتهای (‌حکومات) متبوعه‌شان می‌باشد

ماده چهارم- کمیساران در کلیه مسائل ناشی از اجرای این پروتوکول نماینده دولت خود میباشند و در امور مربوط به این پروتوکول بین دولتین به عنوان (‌به حیث مأمورین ارتباط اجرای وظیفه می‌نمایند).

ماده پنجم- در سالهائیکه بر حسب شرح مادۂ چهارم معاهده مقدار جریان آب کمتر از سال نورمال آب باشد و کمیسار جانب ایرانی راجع به جریان آب ‌بالاتر از مدخل بند کجکی بر هیرمند (‌هلمند) در دستگاه آب‌شناسی دهراود طالب معلومات گردد جانب افغانی ارقام مربوطه را که توسط آن دستگاه ‌ثبت شده است به دسترس وی میگذارد. در اثر تقاضای کمیسار ایرانی کمیسار افغانی راپور ماهانه جریان آب را که در دستگاه دهراود ثبت گردیده است به وی ارائه می‌دارد. در صورت تقاضای کمیسار ایرانی کمیسار افغانی با وی همکاری خواهد نمود تا جریان آب را در دستگاه دهراود مشاهده و اندازه‌گیری‌ نماید.

تبصره- جدول تقسیمات جریان ماهانه سال نورمال آب قرار ذیل است:

اکتوبر	۱۵۴۲۰۰۰	ایکرفیت
نوامبر	۱۷۲۰۰۰	ایکرفیت
دسمبر	۱۷۶۰۰۰	ایکرفیت
جنوری	۱۷۸۰۰۰	ایکرفیت
فبروری	۲۰۸۰۰۰	ایکرفیت
مارچ	۵۹۷۰۰۰	ایکرفیت
اپریل	۱۱۵۸۰۰۰	ایکرفیت
می	۱۰۳۳۰۰۰	ایکرفیت
جون	۴۴۱۰۰۰	ایکرفیت
جولای	۲۱۱۰۰۰	ایکرفیت
اگست	۱۳۷۰۰۰	ایکرفیت
سپتمبر	۱۲۵۰۰۰	ایکرفیت
مجموع	۴۵۹۰۰۰۰	ایکرفیت

ماده ششم- کمیساران ایرانی و افغانی در مواضع تحویلدهی مندرج ماده سوم معاهده در مورد اندازه‌گیری و تحویلدهی آب مطابق احکام معاهده و‌مواد این پروتوکول مشترکاً اقدام می‌نمایند.

ماده هفتم- کمیساران ایرانی و افغانی «‌کمیته مشترک کمیساران» را تشکیل میدهند که منبعد به نام «‌ کمیته مشترک» یاد می‌شود- این کمیته به منظور‌حل و فصل سریع مسائل ناشی از اجرای وظایفی که به موجب این پروتوکول به عهده آنها محول گردیده سعی خود را به کار خواهد برد و تصامیم آن ‌در حدود صلاحیت آن لازم‌الاجرا خواهد بود. ‌

ماده هشتم- کمیته مشترک جلسات عادی خویش را در اوقات معینه که توسط آن کمیته تعیین میگردد دایر می‌نماید. در حالات عاجل هر یک از‌کمیساران می‌تواند دایر شدن جلسه مخصوص کمیته مشترک را تقاضا نماید. کمیته مشترک جلسات عادی خود را در کابل یا زرنج افغانستان یا در تهران یا ‌زابل ایران هر یک که مورد موافقت آن قرار گیرد دایر میسازد.
‌جلسه مخصوص کمیته در محلی از محلات متذکره فوق که در درخواست جلسه مذکور از آن نام برده شده است دایر میگردد.

ماده نهم- کمیساران گزارش فعالیتهای سال آب ماقبل کمیته مشترک به دولتهای (‌حکومتهای) مربوطه خویش قبل از اول نوامبر هر سال تسلیم‌ می‌نمایند. ‌کمیساران می‌توانند در هر موقع دیگریکه مناسب بدانند گزارشهای دیگری در داخل حدود وظایفشان که در این پروتوکول تعیین شده به دولت‌های (‌حکومتهای) مربوطه خویش تسلیم نمایند.

ماده دهم-

الف- هر یک از طرفین هیئتی را تحت ریاست وزیر مسئول (‌متکفل) امور استفاده از آب تعیین می‌نماید. مجموع هیأتین دو طرف«‌کمیته‌وزراء» را تشکیل می‌دهد.

ب- کمیته وزراء در اثر تقاضای یکی از دولتین (‌حکومتین) جلسه خود را دایر می‌کند. کمیته وزراء صلاحیت دارد تا به حل مشکلاتی که از اجرای(‌تطبیق) این پروتوکول بروز نماید بپردازد. ‌کمیته مشترک به اجرای تصمیمهای (‌تطبیق فیصله‌های) کمیته وزراء مکلف میباشد.

ج- در حالات عاجل یا حینیکه اعضای کمیته مشترک نتوانند به موافقه برسند هر یک از کمیساران می‌تواند از دولت (حکومت) خود بخواهد تا دایر‌شدن جلسه کمیته وزراء را تقاضا نماید.

د- کمیته مشترک و کمیته وزراء طرزالعمل جلسات مربوط خود را وضع می‌نمایند. ‌

ماده یازدهم- در صورت عدم موافقت کمیته وزراء طرفین کمیته به دولتهای (به حکومتهای) متبوعه‌شان راپور ارائه خواهند نمود تا از مجرای‌ دپلوماسی بین دولتین (‌حکومتین) راه حلی جستجو شود.

‌تصمیمی که (‌فیصله‌ایکه) از طرف کمیته‌ها و یا از مجرای دپلوماسی صورت می‌گیرد به اید در داخل حدود این معاهده و این پروتوکول بوده با هیچ حکم از‌احکام آن تناقض نداشته باشد. ‌تصامیمی را که آنها اتخاذ مینمایند و هر اقدامیکه از جانب آنها به عمل می‌آید به هیچ وجه سابقه (‌پرسدنت)‌ ایرا به وجود نمی آورد. ‌

ماده دوازدهم- هر گونه تعدیل، تغییر یا تجدید نظری که با موافقت طرفین معاهده در این پروتوکول وارد شود به هیچ وجه بر معاهده یا پروتوکول شماره ۲‌ منضمه تأثیر ندارد.

ماده سیزدهم- این پروتوکول جزء لایتجزای معاهده بین ایران و افغانستان راجع به آب رود هیرمند (‌هلمند) که در شهر کابل ۲۲ اسفند ۱۳۵۱ امضاء گردیده‌ میباشد و از تاریخ انفاذ معاهده مرعی‌الاجراء است. ‌

این پروتوکول به زبانهای فارسی (‌دری)- پشتو (‌پستو) و انگلیسی هر یک در دو نسخه تنظیم گردید و دارای اعتبار مساوی میباشند. ‌در موقع صرف مساعی جمیله مرجع ثالث و رجوع به حکمیت به متن انگلیسی مراجعه میشود.

‌در شهر کابل به تاریخ بیست و دوم اسفند (‌حوت) ۱۳۵۱ هجری شمسی مطابق سیزدهم مارس ۱۹۷۳ میلادی امضاء گردید.

• ‌از جانب ایران-‌امیرعباس هویدا- ‌نخست‌وزیر
• از جانب افغانستان- محمد موسی شفیق- صدراعظم

پروتوکول شماره ۲

‌درباره حکمیت ‌ضمیمه معاهده ایران و افغانستان راجع به آب رودخانه هیرمند ( هلمند )

ماده اول– مقصد از معاهده در این پروتوکول معاهده ایران و افغانستان راجع به آب رود هیرمند (‌هلمند) که به تاریخ ۲۲ اسفند ۱۳۵۱ بین دولتین به امضاء‌رسیده است می‌باشد. ‌

ماده دوم- در صورت بروز اختلاف در تعبیر یا اجرا (‌تطبیق) مواد معاهده در حالیکه به موجب ماده نهم آن مذاکرات دپلوماتیک یا بعداً صرف ‌مساعی جمیله مرجع ثالث به حل اختلاف انجام نیابد اختلاف به حکمیت محول خواهد گردید.

ماده سوم- در صورتیکه یکی از طرفین معاهده بعد از طی مراحل دوگانه مندرج ماده دوم این پروتوکول ارجاع اختلاف را به حکمیت لازم بیند- طرف‌ مذکور با توضیح نقطه یا نقاط معینه مورد اختلاف اولا درخواست تشکیل هیأت حکمیت (‌دریافت حقائق) را طبق محتویات ماده چهارم این پروتوکول و‌ ثانیاً در صورت لزوم تشکیل دیوان حکمیت را مطابق محتویات ماده پنجم این پروتوکول بوسیله یادداشت دپلوماتیک به اطلاع طرف دیگر میرساند. ‌

ماده چهارم- نماینده‌های طرفین در ظرف سه ماه بعد از وصول یادداشت دپلوماتیک که در ماده سوم این پروتوکول تذکار یافته جلسه دایر و برای حصول ‌موافقت راجع به ترکیب هیأت حکمیت (‌دریافت حقائق) و طرزالعملی که هیأت مذکور از آن پیروی نماید سعی می‌ورزند. در صورتیکه چنین هیأتی ‌به وجود آید و نتیجه‌گیری و توصیه‌های آن مورد موافقت دولتین قرار گیرد موضوع حل شده پنداشته می‌شود. ‌

ماده پنجم- در صورتیکه طرفین به اساس ماده چهارم این پروتوکول درباره نتیجه‌گیری و توصیه‌های هیأت حکمیت (‌دریافت حقائق) به موافقت نرسند ‌نقطه یا نقاط اختلاف به دیوان حکمیتی که از سه عضو ترکیب یافته و تشکیل آن قرار آتی صورت میگیرد تقدیم خواهد شد:

‌الف- هر یک از طرفین یک نفر از اتباع خود را به عنوان حکم تعیین مینماید.

ب- حکم سوم که رئیس دیوان حکمیت میباشد در ظرف سه ماه بعد از تعیین اعضائی که به اساس فقره الف این ماده صورت میگیرد به موافقت ‌طرفین تعیین میشود. در صورتیکه حکم سوم در ظرف سه ماه انتخاب نگردد طرفین یا یکی از طرفین از دبیر کل (‌سرمنشی) سازمان ملل متحد تقاضا‌ می‌نماید تا حکم سوم را تعیین کند. رئیس دیوان حکمیت که به موجب فقره ب هذا انتخاب میشود از میان اتباع کشوری خواهد بود که با افغانستان و‌ایران مناسبات دوستانه داشته ولی با هیچ یک از این دو کشور دارای منافع مشترک نباشد.

ج- دیوان حکمیت به اتفاق نظر طرفین برای اجرای امور خویش طرزالعمل لازم و مؤثر که با احکام معاهده و پروتوکول شماره یک و این پروتوکول موافق‌باشد وضع میکند و در اجرای امور محوله مطابق به معاهده و در داخل حدود آن سعی مییورزد.

‌د- دیوان حکمیت یک نسخه رأی (‌فیصله‌نامه) صادره خویش را که به دلایل کتبی تأیید شده باشد به دسترس طرفین می‌گذارد.

ه- رأی (‌فیصله) صادره دیوان حکمیت قطعی و لازم‌الاجرا است.

ماده ششم- هر گاه عضوی از اعضای هیئت حکمیت( دریافت حقائق) مندرج ماده چهارم یا دیوان حکمیت مندرج ماده پنجم این پروتوکول نظر به دلیلی‌ از وظیفه بازماند بترتیبی که وی قبلا تعیین یا انتخاب شده بود تعویض میگردد. در آن صورت جلسات بعدی زمانی دوباره دایر میگردد که عضو‌ جدیدالانتصاب یا جدیدالانتخاب موقع و وقت لازمه برای آشنایی کامل با همه گزارشات که قبل از تعیین یا انتخابش صورت گرفته یافته باشد.

ماده هفتم- هزینه‌های (‌مصارف) هر حکم از جانب دولتی که حکم تعیین نموده پرداخته میشود و هزینه‌های (‌مصارف) حکم سوم را طرفین مساویانه‌می‌پردازند.

ماده هشتم- هر گونه تعدیل، تغییر یا تجدید نظری که در این پروتوکول (‌با موافقت طرفین معاهده) وارد شود به هیچ وجه بر معاهده یا پروتوکول شماره‌یک منضمه تأثیری ندارد. ‌

ماده نهم- این پروتوکول جزء لایتجزای معاهده بین ایران و افغانستان راجع به آب هیرمند (‌هلمند) که در شهر کابل به تاریخ ۲۲ اسفند (‌حوت) ۱۳۵۱ امضاء‌گردیده میباشد و از تاریخ انفاذ معاهده مرعی‌الاجراء است. ‌

این پروتوکول به زبانهای فارسی (‌دری) – پشتو(پستو) و انگلیسی هر یک در دو نسخه تنظیم گردیده و دارای اعتبار مساوی میباشند. در موقع صرف‌ مساعی جمیله مرجع ثالث و رجوع به حکمیت به متن انگلیسی مراجعه میشود.

‌در شهر کابل به تاریخ بیست و دوم اسفند (‌حوت) ۱۳۵۱ هجری شمسی مطابق با ۱۳ مارس ۱۹۷۳ میلادی امضاء گردید. ‌

• از جانب ایران-‌ امیرعباس هویدا-‌ نخست‌وزیر
• از جانب افغانستان- محمد موسی شفیق- صدراعظم

‌معاهده فوق مشتمل بر یک مقدمه و دوازده ماده و دو پروتکل ضمیمه منضم بقانون راجع به آب رود هیرمند بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت‌افغانستان میباشد.

‌رئیس مجلس سنا- جعفر شریف‌امامی